Agflatie: een structureel fenomeen

De afgelopen maanden is de inflatie wereldwijd fors toegenomen. India is hierop geen uitzondering. De Weighted Price Index (WPI) noteerde op 24 november 2007 nog een inflatieniveau van 3,1%. Op 17 mei is de inflatie naar een nieuw recordniveau gespurt van 8,1%. Boosdoeners zijn vooral de prijsstijgingen van olie, ijzererts, ijzer en staal, voedsel en voedselproducten.

De impact, in zowel relatieve als absolute zin, die de inflatie heeft op de koopkracht van Indiërs is vele malen groter dan in de ontwikkelde economieën. Een groot deel van het inkomen wordt namelijk gespendeerd aan eerste levensbehoeften zoals tarwe, rijst, melk en melkproducten (zie grafiek). In de toekomst zullen de prijzen waarschijnlijk verder stijgen. Waardoor zijn de prijzen zo gestegen en waarom zullen de prijzen structureel hoog blijven?

Waardoor zijn de voedselprijzen zo gestegen: een korte terugblik

Enkele gewassen (rijst, maïs, tarwe en sojabonen) hebben in de laatste 6-12 maanden nieuwe recordprijzen neergezet. Hieraan liggen verschillende oorzaken ten grondslag. Allereerst zijn de voorraden van deze gewassen erg laag geweest doordat het aanbod de hoge vraag niet kon bijbenen. Grote vraag- en/of aanbodverschuivingen zullen de prijs van deze gewassen blijven beïnvloeden en de volatiliteit zal hierdoor hoog blijven. Lage voorraden gecombineerd met stagnatie in het aanbod ten gevolge van natuurverschijnselen (droogte in Australië, sneeuwstormen in China), toename in de productie van biobrandstof (lees: ethanol, waar maïs grondstof voor is) en de sterke stijging van de olieprijs hebben de voedselprijzen wereldwijd doen oplopen.

Veel vraag naar producten doet de voorraden slinken. In India zorgt te weinig en slechte opslagcapaciteit voor extra problemen. Slechte klimaatbeheersing in de opslagplaatsen werkt namelijk bederf en aantasting door ongedierte, muizen en vogels in de hand.

Buiten deze oorzaken wordt de handel in termijncontracten op voedsel mede verantwoordelijk gehouden voor het opdrijven van de voedselprijzen. De Indiase overheid heeft onder andere de Multi Commodity Exchange in Mumbai gevraagd om voor de komende vier maanden de handel in termijncontracten sojaolie, aardappelen en kikkererwten (en rubber) op te schorten.

Waarom zullen de voedselprijzen verder stijgen in India?

India is na China de snelst groeiende economie van Azië. De groei van het Bruto Binnenlands Product (BBP) over Q1 2008 kwam uit op 8,8%, wat de verwachting van 8,1% overtrof. India is een binnenlands gedreven economie. Stijgende inkomens ($ 1000 per hoofd van de bevolking in 2008) zorgen voor meer consumentenbestedingen, dat weer leidt tot inflatie. Verder leiden stijgende inkomens tot een verschuiving in het eetpatroon. De directe consumptie van bijvoorbeeld granen daalt, terwijl de indirecte consumptie hiervan stijgt doordat er meer vraag komt naar rund-, varkens- en kippenvlees, melk en eieren.

Demografische factoren zorgen ook voor een continuering van de hoge voedselprijzen. In 2007 werd het aantal inwoners in India geschat op 1,1 miljard. De bevolking groeit jaarlijks met circa 1,5% (dit betreft bijna 17 miljoen mensen). Hierdoor daalt het aantal beschikbare hectares landbouwgrond per inwoner. Verder zorgt urbanisatie voor een afname van landbouwgrond door de bouw van vastgoed. Bovendien zijn hierdoor steeds minder mensen werkzaam in de landbouwsector. Volgens onderzoek van Goldman Sachs zullen tot 2020 140 miljoen mensen en tot 2050 zelfs 700 miljoen mensen de trek naar de stad hebben gemaakt. Geschat wordt dat er in 2020 68 steden zullen zijn met 1 miljoen inwoners of meer.

In 2008 is de prijs voor een vat ruwe olie (WTI) met ruim 32% gestegen. De hoge olieprijs heeft ervoor gezorgd dat de productiekosten voor boeren, via brandstofkosten en bemesting, fors zijn gestegen. Als alternatief voor de dure olie is de vraag naar biobrandstof (vooral ethanol) groeiende. Hierdoor is maïs, de basisgrondstof voor ethanol, dit jaar al met 25% in prijs gestegen.

Overheidsbemoeienis, zoals subsidies, handelsbeperkingen en import- en exporttarieven, heeft invloed op de voedselprijzen. Om de voedselinflatie in India te bestrijden heeft de overheid besloten de export van rijst aan banden te leggen, slechts de export van basmatirijst is toegestaan. De overheid maakte halverwege mei bekend dat de productie van rijst waarschijnlijk met 5% zal stijgen, wat prijsdrukkend kan werken. De overheid baseert de productiestijging op de voorspelling van het Indiase Meteorologisch Instituut (EMI). Het EMI verwacht dat de aanstaande moesson (juni t/m september) een normaal verloop zal kennen, wat gunstig is voor de oogsten van producten zoals rijst, tarwe en sojabonen. Deze voorspelling blijft een onzekere factor en zeer bepalend voor de hoogte van de voedselprijzen.

Kortom: stijgende inkomens, verschuiving in het eetpatroon, bevolkingsgroei, urbanisatie, hoge olieprijs, toenemende vraag naar biobrandstof, overheidsbemoeienis en de aankomende moesson zijn allemaal oorzaken die er voor kunnen zorgen dat de prijzen van landbouwgewassen in India structureel hoog blijven.

Johan Smit, Intereffekt Investment Funds