Bear market: een studie van de afgelopen 120 jaar
De bear market van de afgelopen weken was zeer fel en zeer snel. De grote vraag is natuurlijk is deze daling nu voorbij? Wanneer we gaan kijken naar vrijwel iedere bear market van de Dow Jones (een daling van 20% of meer) sinds 1900, dan valt een aantal opvallende zaken op.
Trek zelf je eigen conclusies over de bear market
Wat onder andere opvalt is dat grote dalingen, van 20% of meer, zelden binnen enkele weken weer voorbij zijn. In deze studie presenteer ik de cijfers, zodat je zelf de conclusies kunt trekken. Ga niet af op mijn mening, maar bekijk de verschillende grafieken en de toelichting die ik hierbij geeft. Trek dan zelf je conclusie.
Nooit meer verlies op aandelen
Waarschuwing: alleen voor beleggers die exact weten wat ze doen. Wil je niet langer geld verliezen op de beurs met aandelen? Beperk eventuele verliezen met deze uitgekiende optiestrategieën
Bear markets gaan zelden in een rechte lijn
De daling die we in de afgelopen periode hebben gezien, wordt ook wel een bear market genoemd. Het karakter hiervan is dat een daling minimaal 20% bedraagt. Deze daling gaat, zoals wij zullen zien, zelden in 1 rechte lijn. Vaak zien we een technisch herstel waarna een nieuwe dalingsgolf plaatsvindt.
Die dalingsgolf hoeft niet lokaal te gebeuren. Op basis van gegevens voor internationale aandelenmarkten hebben de onderzoekers aanwijzingen gevonden voor een significant verhoogde correlatie in internationale aandelenrendementen in bearmarkten. Deze bevinding bewijst het belang van het leveren van een voor staart gecorrigeerde covariantiematrix voor de gemiddelde variantie.
Een algemeen aanvaard concept is tegenwoordig dat rendementen wanneer de markten grote negatieve bewegingen doormaken in de loop van de tijd sterker gecorreleerd zijn dan rendementen in meer normale tijden. Als dit waar is, heeft dit fenomeen ernstige gevolgen voor het portefeuille- en risicobeheer, omdat het betekent dat de voordelen van diversificatie juist op het moment dat beleggers ze het meest nodig hebben worden beperkt(1).
Bear market en bull market
We noemen dit overigens een bear market (berenmarkt) omdat een beer in de aanval met zijn klauw zijn slachtoffer naar beneden slaat. Dit in tegenstelling tot een bull market (stierenmarkt) omdat een stier bij zijn aanval zijn slachtoffer op de hoorns neemt en omhoog gooit.
Een bear market is zelden binnen enkele weken voorbij
Een van de eerste conclusies die we kunnen trekken is dat de daling zelden binnen enkele weken is voltooid. Wanneer we kijken naar de Dow Jones sinds 1900 dan zien we een grote daling die ingezet werd in 1906. Pas in 1915 werd deze bear market afgerond.
Dalingen worden vaak gevolgd door een tweede corrigerende golf
Een tweede opvallende conclusie die we kunnen trekken, is dat grote dalingen vaak worden gevolgd door een technisch herstel. We zien de daling, waarbij de Dow Jones daalde van 75 punten naar 38 punten, vrijwel geheel corrigeren. De markt slaagde er niet in om deze top te passeren waarna opnieuw een forse daling plaatsvond.
De volatiliteit neemt toe met de duur in de bearmarkten. Door de volatiliteit te laten variëren met de duur, wordt de volatiliteitsclustering vastgelegd(2).
Een daling van circa 30% gevolgd door een technisch herstel
De daling die begon in 1909 rond 74 punten, bracht de Dow in eerste instantie tot 53 punten. Een daling van bijna 30% zodat we opnieuw kunnen spreken van een bear market. Ook deze daling nam de nodige tijd in beslag en werd gevolgd door een technisch herstel waarbij meer dan 50% van de daling werd gecorrigeerd.
In 1914 ging de beurs maanden op slot
Pas in 1914 kwam een einde aan deze bear market met het sluiten van de New York Stock Exchange op 31 juli 1914. De deuren bleven gesloten tot 28 november 1914 voor obligaties. Aandelen werden pas weer verhandeld op 15 december.
De schuldenberg van de Verenigde Staten
De reden voor de sluiting was het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. De enorme schulden van Amerika aan Europa, en het opeisen van deze schulden door Europa vanwege de kostbare oorlog, zouden een verkoopgolf van aandelen hebben veroorzaakt zodat besloten werd het loket te sluiten.
De Dow Jones daalde van 110 punten naar 66 punten
Na de stijging, die doorging tot circa 110 punten, volgde opnieuw een bear market, een daling naar 87 punten die opnieuw werd gevolgd door een technisch herstel waarbij 50% van de daling werd gecorrigeerd. Ook hier zagen we een nieuwe dalingsgolf na dit technisch herstel. De Dow Jones daalde tot circa 66 punten.
De Spaanse griep en massale sterfte had geen invloed op de beurs
In 1918 heerste de Spaanse griep waar wereldwijd naar schatting 20 miljoen tot 100 miljoen mensen overleden. Na de eerste wereld oorlog (november 1918) werden de soldaten feestelijk onthaald. Vanwege deze massale bijeenkomsten verspreiden het virus zich razendsnel. Naar schatting raakte 20% van de bevolking (circa 500 miljoen mensen) besmet. Eind 1919 was het weer voorbij.
Vrijwel iedere daling van 20% of meer wordt gevolgd door een stijging van 10% of meer.
In 1919 zagen we, ondanks deze pandemie, een herstel tot 120 punten, waarnaar we een daling van circa 30 punten, circa 25%, zagen die werd gevolgd door een technisch herstel van circa 50% van de daling. Vrijwel iedere daling van 20% of meer wordt gevolgd door een stijging van 10% of meer.
Koopjesjagers en angst om de boot te missen
De oorzaak hiervan zou kunnen zijn dat veel koopjesjagers instappen om aandelen te kopen op een aanzienlijk lager niveau. Veel beleggers volgen dit voorbeeld uit angst de boot te missen. Nadat duidelijk wordt dat het herstel niet duurzaam is, volgt een nieuwe daling, een die vaak wordt gevolgd door het overtreffen van de voorgaande bodem.
Een neergaande spiraal van golfbewegingen
Veel beleggers worden overvallen door deze forse daling en worden gedwongen hun posities snel af te bouwen. Hierdoor ontstaat een neergaande spiraal van steeds verder dalende koersen. Ook hier bij zien we vaak golfbewegingen waarbij dalingen worden gevolgd door een correctie hierop van doorgaans minimaal 50%.
De grote depressie veroorzaakten een koersdaling van circa 90%
De beruchtste bear market stamt natuurlijk uit de tijd van de grote depressie. De Dow Jones daalde van 380 punten naar 196 punten. Nadat de koersen waren gehalveerd, herstelde de Dow Jones naar circa 300 punten. Na dit technisch herstel volgde nog diverse grote dalingsgolven tot juli 1932 waarbij de Dow rond 40 punten sloot. In deze jaren verloor de Dow Jones circa 90% van zijn waarde.
Expert Tip: De banken vertellen het je niet: verlies op aandelen is goed te beperken en zelfs te repareren. Het enige dat je hoeft te doen: pas deze uitgekiende optiestrategieën toe
Herstel tot een Fibonacci level
Na deze zwarte periode uit de geschiedenis herstelde de Dow in 1937 tot circa 200 punten. Een jaar later daalde de Dow tot circa 100 punten. 61,8% (de gulden snede oftewel een Fibonacci level) van de daling werd gecorrigeerd waarna een jarenlange golfbeweging ontstond die leiden tot een dieptepunt onder deze bodem ruim onder 100 punten in 1942.
Trend bestaat doorgaans uit drie secties: A, B en C
Ook hier zien we dus dat de meeste trends bestaan uit drie duidelijke secties. De eerste correctie wordt gevolgd door een technisch herstel waarna een derde correctie volgt. Niet zelden wordt de eerste bodem getest of zelfs gebroken. De economische bedrijvigheid vanwege de tweede wereld oorlog, bracht de Dow Jones in 1946 tot boven 200 punten. Na een grote bull market volgt dan vaak weer een bear market.
Het dieptepunt wordt herhaaldelijk getest
Tussen mei 1946 en oktober 1946 daalde de Dow circa 40 punten, circa 20%. Het herstel bracht de Dow in juni 1948 tot de stand van 192 punten. Een herstel van 61,8%. De Dow testte in juni 1949 opnieuw het dieptepunt waarna een forse rally ontstond.
Correctie, herstel en een tweede correctie
Nadat de Dow Jones in 1961 was opgeklommen tot 730 punten, volgde een kleine correctie, een herstel en een grote daling die de Dow Jones tot 535 punten bracht. Ook hier zien we weer een golf in drie fases: correctie, herstel en een tweede correctie.
Elliott Wave principe
De herstelbewegingen kunnen dus veel tijd in beslag nemen, zoals we hebben gezien bij diverse bear market’s. Wanneer deze ten einde zijn, dan zien we vaak een agressieve derde golf die vaak leidt tot een nieuwe bodem. Beleggers die bekend zijn met het Elliott Wave principe, noemen dit een ABC beweging.
Bear market’s vagen particuliere beleggers weg
Aan het begin van 1966 noteerde de Dow Jones bijna op 1000 punten. In oktober van dat jaar daalde de Dow na 744 punten, een daling van circa 25%. In de jaren erna herstelde de Dow tot net onder de voorgaande top. Rond de koers van 985 punten, werd de derde golf ingezet. In 1970 stond een stand van 631 punten op het bord, die veel particuliere beleggers beleggers heeft weggevaagd.
Een herstel van 50% luidt vaak een nieuwe daling in
Wanneer de koers voor 50% of meer is gecorrigeerd, dan moeten we dus rekening houden met een nieuwe golf. Niet zelden wordt de bear market namelijk vervolgd. Dit zagen we ook in 1973 waarbij de Dow Jones van 1050 punten daalde naar 850 punten. De Dow Jones herstelde ruim meer dan 50% waarna de daling startte tot een niveau van 577 punten.
Een hertest van de oude bodem
Wanneer we kijken naar de bear market tussen 1976 en 1989, dan zien we dat de eerste impuls de Dow bracht van boven de 1000 punten naar 740 punten. Vervolgens een 61,8 Fibonacci level, waarna in de jaren die volgden een poging werd gedaan om de bodem van 1978 te testen.
Een bear market of een paniekgolf?
Soms komen we een uitzondering tegen. De bear market in 1981 laat geen duidelijke stijging van minimaal 50% zien na een daling. De Dow Jones daalde van 1024 punten en veerde in 1982 op van het dieptepunt van 776 punten. Een daling van 248 punten dus circa 24% waardoor deze wel gekwalificeerd wordt als een bear market. Andere zullen misschien zeggen dat dit een paniekgolf was.
De Dow Jones daalde circa 40% in slechts vijf weken
Op dit moment is de Dow Jones circa 40% gedaald in slechts vijf weken. De vraag is of dit een paniekgolf is. Dit lijkt onwaarschijnlijk, gezien de bear market’s die we in de afgelopen 100 jaar hebben gezien. Het lijkt waarschijnlijker dat dit een eerste dalingsgolf was. Een herstel van 50% van deze daling mag dan worden verwacht. Vervolgens moeten we ons dan opmaken voor een derde golf.
Duidelijke A, B, C golfpatronen
In alle bear market’s, met uitzondering van 1, zagen we dit patroon. De kans dat het ditmaal anders is, lijkt daarom klein. Kijk bijvoorbeeld ook naar de paniekgolf in 1987. Hier is ook een duidelijke ABC golf te zien.
Simpele en complexe patronen
Niet iedere bear market is een simpel ABC patroon. Maar iedere bear market, met slechts één uitzondering, heeft minimaal 50% van de daling gecorrigeerd voor de volgende daling begon. Zie ook de daling tussen 2002 en 2003. De eerste impuls wordt gevolgd door meerdere correcties waarbij de voorgaande bodems getest of doorbroken werden.
Gebruik eenvoudige en beproefde systemen
Het is pas voorbij als het voorbij is. Het simpele feit dat de markt drie golven heeft laten zien wil niet betekenen dat de bear market voorbij is. Gebruik daarom eenvoudige en bewezen systemen om te zorgen dat je op tijd weer instapt. En dus niet te vroeg. Een beproefde methode is de Trading Navigator methode, zie https://slim.beleggen.com/tradingnavigator
Welke conclusies kunnen we nu trekken op basis van 120 jaar historie?
Allereerst constateren we dat er minimaal drie secties zijn die we kunnen labelen als A, B en C. De eerste daling (A) kan relatief mild zijn of juist zeer fel en snel om beleggers de stuipen op het lijf te jagen. De corrigerende golf (B) bedraagt in de regel 50% of meer van de A golf. Wanneer deze B sectie voltooid is, wordt de bear market vervolgd waarbij de voorgaande bodem wordt getest en vaak wordt gepasseerd.
Golf B is vaak 50% van de eerste golf
Ten tweede constateren we dat de B golf in de regel minimaal 50% van de eerste golf bedraagt. Zolang de index niet minimaal 50% is gecorrigeerd, is nog steeds sprake van de eerste daling. Zolang dit niet het geval is, is de eerste golf nog niet compleet, laat staan dat golf B en C zijn afgerond.
Bear market’s duren vaak maanden of jaren
Ten derde, de kortste bear market, was de paniekgolf van 1987 was slechts acht weken. De tweede kortste was de golf in 1961 en 1962 van circa 32 weken. Het is zeer onwaarschijnlijk dat de daling die we nu hebben gezien in februari en maart van vier weken al het einde betekent van de bear market.
Mogelijk is de eerste daling nog niet eens voltooid.
Als de geschiedenis zich herhaalt, dan is er overtuigend bewijs dat dit nog niet het einde is van de daling. Mogelijk is de eerste daling nog niet eens voltooid. Er is nog geen 50% gecorrigeerd van de eerste golf. Mocht dit wel het geval zijn, dan zou dit tot een van de uitzonderingen behoren.
Hou rekening met een herstel en vervolgens een nieuwe forse daling
Naar verwachting kunnen we in de komende weken of maanden een herstel zien van 50% waarna we alert moeten zijn op de derde golf. Deze derde golf zou deze eerste impulsbeweging kunnen testen of zelfs passeren. Het is dus niet onwaarschijnlijk dat we herstellen tot boven de 24.000 puntengrens, waarna opnieuw de zone rond 18.000 kan worden getest.
Het is pas voorbij als het voorbij is…
De bear market is dus pas voorbij wanneer deze voorbij is. In de afgelopen 120 jaar hebben we geen enkele bear market gezien die in de eerste vier weken meer dan 20% daalde, laat staan 38%. Dit voorspelt weinig goeds voor de komende maanden.
De C golf is niet zelden krachtiger dan de eerste impuls golf
Op basis van het verleden mogen we verwachten dat de Dow een krachtig herstel kan laten zien maar niet de top van februari zal passeren. Na het voltooien van deze B golf, mag een C-golf worden verwacht die niet zelden krachtiger is dan de eerste impulsbeweging.
Deel één van…
Het lijkt er dus op dat de daling met 38% sinds februari 2020 tot maart 2020 slechts een eerste deel is van een veel groter patroon. Deze bear market zou uiteindelijk de index ver onder de bodem van maart kunnen brengen.
Deze bear market gaat waarschijnlijk nog wel een tijd duren…
Mogelijk is de bodem van maart niet een complete A golf. Slechts een 50% herstel van deze daling zou kunnen duiden op het voltooien hiervan. De B golf kan weken, zelfs maanden of jaren in beslag nemen. De daling van golf C kan de Dow richting de maartbodem, dan wel de nog te bevestigen bodem van golf A brengen.
Heel veel nieuwe, onervaren beleggers betreden nu de beurs
Het herstel gedurende golf B kan hoop geven aan beleggers die recent in de markt zijn gestapt. Veelal zijn dit onervaren beleggers, getuige de enorme groei van het aantal geopende effectenrekeningen. Diverse brokers meldde een enorme groei van het aantal klanten. Binck meldde zelfs een groei van 1000% ten opzichte van dezelfde maand een jaar geleden.
Stijgingen worden aangegrepen om te verkopen
De 50% correctie biedt beleggers de mogelijkheid om posities af te bouwen. Veel beleggers zullen deze mogelijkheid aangrijpen waardoor uiteindelijk de C golf van start gaat. De psychologie van beleggers is reeds diverse malen uitgebreid gedocumenteerd. Indien de geschiedenis zich herhaalt, dan is deze daling nog niet ten einde.
Laat je niet verrassen
Ik hoop dat deze kolom je aan het denken heeft gezet en op basis van de voorbeelden uit het verleden een routekaart heeft gegeven hoe een bear market zich in het algemeen ontwikkeld. Laat je dus niet verrassen door een sterk herstel of een forse daling.
Online training
Succesvol beleggen is behoorlijk complex. Vandaar dat ik donderdagavond om 20 uur ik de online training geef:
“Succesvol beleggen zonder veel tijd te investeren of veel risico te lopen met behulp van eenvoudige en bewezen strategieën.”
Zeer waardevol voor beginnende en meer ervaren beleggers. Ik onthul hierin 3 belangrijke geheimen:
Geheim #1 Hoe je 20% rendement per jaar maakt met eenvoudige software…
Geheim #2 Hoe je je portefeuille beheert in 5 minuten per week…
Geheim #3 Hoe je duizenden euro’s per jaar aan kosten kan besparen…
Meld u aan op https://beleggen.com/training
Ik hoop dat u er bij bent!
Ik ben zeer benieuwd naar wat u hier van vindt. Type uw reactie s.v.p. in het commentaarveld onderaan de column op www.beleggen.com
Met vriendelijke groet,
Drs. Harm van Wijk
Harm van Wijk is directeur van BeursBulletin.nl. De auteur heeft diverse posities. Zijn handelssignalen kunnen op elk moment veranderen. De informatie in dit bericht is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. De standpunten en vooruitzichten geven zijn persoonlijke mening weer.
Pin deze infographic als geheugensteuntje:
Bronnen:
Interessant overzicht !
De recente crash kondigde zich m.i. al enigszins aan het afgelopen jaar op basis van de technische analyse op maandbasis bijv. Maar hij wilde maar niet komen … Riep enige associatie op met 2001 en 2008 bij mij.
U bent enige tijd geleden gestopt met het rondsturen van de wat uitgebreidere grafische plaatjes met technische analyse.
Daarbij zat ook altijd een grafische weergave op kwartaal basis.
Wat mij intrigeert is of deze daling door de kwartaalgrafieken beter aangekondigd werd.
Mogelijk kunt u daarover nog iets zeggen..
Met vriendelijke groet,
Pim Rauws
Hallo Pim, dank je wel voor je compliment en je interessante vraag! Ik heb deze uitgebreid beantwoord op https://mijn.beleggen.com/conversations/was-de-daling-van-de-beurs-een-verrassing
Resultaten in het verleden geven geen garanties voor de toekomst wordt ons altijd geleerd. Ik betaalde in 1982 voor mijn hypotheekrente 12 3/4%. Wat ik bedoel te zeggen is dat er in het verleden meer mogelijkheden waren om naast aandelen
ook minder riskant een spaarrekening(deposito) aan te houden waar je dan tussen de 4 en 6 % rente op kreeg. Als mensen zat waren van hun verliezen op de beurs konden ze deze mogelijkheid gebruiken. Dat is tegenwoordig wel anders en volgens mij nog nooit vertoond. Rentes die min aangeven! Je kan bijna niks anders met je geld wil je het laten renderen.
Hallo Jan, helemaal eens!
“There is no alternative” (TINA)
We moeten dus beleggen! Gelukkig zijn er een groot aantal interessante kansen!