Beleggen in goud: is het verstandig in 2023?

Beleggen in goud

Het is misschien niet iedereen opgevallen, maar de goudprijs heeft het relatief gezien goed gedaan in 2022. Een jaar dat werd gekenmerkt door een grote volatiliteit op de financiële markten. Beleggen in goud biedt zodoende zeker kansen in 2023, maar ook in de jaren daarna. In dit artikel lees je meer informatie over beleggen in goud in 2023.

Beleggen in goud versus de Fed

De sterkte van de Amerikaanse dollar en de verstrakking door de centrale bank hebben in 2022 zwaar gewogen op de goudmarkt. De vooruitzichten op middellange termijn zien er constructiever uit. Dat is uiteraard een belangrijke troef om beleggen in goud te stimuleren.

Op moment van schrijven is de goudprijs met meer dan 10% gedaald ten opzichte van de piek van meer dan $2.000/oz opgetekend in de eerste helft van dit jaar. Sinds de Amerikaanse Federal Reserve en andere centrale banken de rente verhoogden om de inflatie aan te pakken, begon de goudprijs te verzwakken. De versterking van de Amerikaanse dollar heeft het sentiment in het hele grondstoffencomplex aangetast, inclusief goud.

Verder is de USD-index gestegen naar het hoogste punt in 20 jaar. Deze sterkte is grotendeels het resultaat van de agressieve houding die de Fed heeft ingenomen in termen van monetaire verkrapping om de inflatie te bestrijden.

Ook de reële rendementen zijn gestegen. De reële tienjaarsrente in de VS heeft het hoogste niveau in meer dan tien jaar bereikt. En het bevindt zich weer op positief terrein. Goud heeft het moeilijk gehad in deze omgeving met stijgende rendementen. Dit komt door de negatieve correlatie tussen goudprijzen en reële rendementen.

Hogere opbrengsten verhogen de opportuniteitskosten van het aanhouden van goud, wat beleggers lijkt af te schrikken van het edelmetaal. Beleggen in goud werd zodoende afgeremd, maar dat fenomeen lijkt van tijdelijke aard te zijn. Verschillende factoren ondersteunen echter de goudprijs.

Investeren in goud door centrale banken

Investeren in goud doen niet alleen de kleine beleggers. In 2022 zijn centrale banken doorgegaan met het verhogen van de goudreserves in versneld tempo. In tijden van economische en geopolitieke onzekerheid en hoge inflatie lijken deze banken zich te wenden tot goud als waarde opslagmiddel.

Uit de meest recente gegevens van de World Gold Council (WGC) blijkt inderdaad dat de centrale banken in het derde kwartaal van 2022 hun aankoop van goud aanzienlijk hebben verhoogd. Centrale banken kochten 399 ton in 3Q22, een stijging van 341% jaar-op-jaar en ook een recordkwartaal hoeveelheid.

Uit de gegevens blijkt dat Turkije, Oezbekistan, India en Qatar gedurende het kwartaal de grootste kopers van goud waren. Echter werd er ook een aanzienlijke hoeveelheid goud gekocht door enkele centrale banken die hun aankopen niet openbaar maakten. De WGC gaf geen details over welke landen dit zouden kunnen zijn. Wel zijn er sommige centrale banken die niet regelmatig informatie over hun goudvoorraden publiceren. Dat geldt onder andere voor China en Rusland.

De komende maanden zullen de centrale banken hun goudreserves waarschijnlijk blijven uitbreiden. Dit vanwege de waarschijnlijke aanhouding van het huidige klimaat. Dat kan ook particuliere beleggers aansporen om te beleggen in goud.

De goudaankopen van centrale banken over de hele wereld vormen slechts een deel van de totale vraag naar edelmetaal. Hieronder vallen ook de consumptie van juwelen, investeringen in goudstaven, munten, exchange-traded funds (ETF’s) en technologie. Inderdaad, ook China is een traditie aan het opbouwen wat betreft het investeren in goud. Over de aankopen van de People’s Bank of China weten we niet zo veel, maar de particuliere beleggers zijn dol op het goud. Maar in 2022 heeft Covid stokken in de wielen gestoken.

De invloed van Covid op de vraag naar goud in China

De Chinese vraag naar goud leed in 2022 onder de gevolgen van de Covid-gerelateerde lockdowns. Dit was met name in het tweede kwartaal van het jaar. Toen golden er strikte beperkingen in Shanghai en Beijing. Volgens WGC-gegevens daalde de Chinese consumentenvraag met 23% op jaarbasis in de eerste helft van 2022.

Meer recentelijk werd goud in China echter verhandeld tegen een enorme premie ten opzichte van de internationale prijzen. Dit aangezien de gestegen vraag groter is dan de invoer in het land. Terwijl die invoer anderzijds wordt beperkt door quota. Alleen geaccrediteerde banken in het land mogen goud importeren, met hoeveelheden die zijn vastgesteld door de People’s Bank of China.

De verhoogde goudprijsspreiding tussen Shanghai en Londen hield aan in oktober 2022. Dit was met de zevendaagse nationale feestdag, een stabiele lokale prijs, zwakke renminbi en economische onzekerheid die de goudverkoop in Peking en Shanghai ondersteunden, volgens gegevens van de WGC.

Fluctuerende gevallen van Covid-19 en daaropvolgende lockdowns zouden in de toekomst echter kunnen wegen op de goudverkopen in bepaalde Chinese regio’s. Beleggen in goud is dus echter ook de gewoonste zaak van de wereld bij de particuliere beleggers. Ook zij kopen op grote schaal goud.

Naast de consumentenvraag zal de prijsrichting van goud vooral gedreven blijven door investeringsstromen. Volgens de perceptie van de markt zijn het dus vooral de beleggers die de goudprijs bepalen.

Beleggen in goud wordt interessant bij versoepeling door de Fed

We verwachten dat goud een neerwaartse trend zal blijven vertonen tijdens de aanhoudende verkrappingscyclus van de Fed. Op korte termijn zien we meer neerwaartse effecten voor de goudprijs te midden van de monetaire verkrapping. Maar de hints van de Fed over een versoepeling van haar agressieve groeicyclus zouden de goudprijs stilaan moeten gaan ondersteunen.

Om dit te laten gebeuren, zouden we waarschijnlijk tekenen moeten zien van een aanzienlijke daling van de inflatie. Volgens Amerikaanse economen zou de inflatie in 2023 behoorlijk drastisch moeten afnemen en dit zal dan de deur openen voor de Fed om de rente in de tweede helft van 2023 opnieuw te verlagen. Beleggen in goud wordt dan meteen een stuk interessanter.

In de veronderstelling dat we in de tweede helft van 2023 een versoepeling zien, verwachten we dat de goudprijs in de loop van 2023 zal stijgen en dat de prijs in het vierde kwartaal van 2023 (of zelfs nog vroeger) $ 1.850/oz zal bereiken. Investeren in goud kan dus in 2023 hoogst interessant zijn. Maar niet iedereen verwacht een stijging van de goudprijs.

Wat zegt de Wereldbank

Volgend jaar zal de prijsomgeving voor goud volgens de Wereldbank uitdagend zijn. Dit aangezien de Federal Reserve naar verwachting de rentetarieven tot ver in 2023 zal blijven verhogen, aldus de Wereldbank in haar laatste prognose voor de grondstoffenprijzen. In de bijgewerkte prognoses van deze internationale financiële instelling, die in november 2022 werden gepubliceerd, zei ze dat ze verwacht dat de goudprijs volgend jaar nog eens met 4% zal dalen. “De stijging van de rentetarieven en de appreciatie van de Amerikaanse dollar wogen zwaarder dan de zorgen over stijgende inflatie en geopolitieke risico’s”, aldus de analisten in het rapport.

Vergeleken met de prognoses van de Wereldbank in april is de laatste prijsprognose een allegaartje. De bank verwachtte dat de goudprijs in 2022 licht zou stijgen en volgend jaar met 10% zou dalen. De bijgewerkte vooruitzichten zijn er gekomen omdat de goudprijs op lange termijn steun blijft houden op ongeveer $ 1.650 per ounce. Het rapport merkte op dat de vraag naar investeren in goud nog steeds de grootste impact heeft op de marktprijzen. Gedurende vijf opeenvolgende maanden in 2022 hebben beleggers hun posities in wereldwijde door goud gedekte exchange-traded funds geliquideerd.

Tegelijkertijd merkte het rapport op dat lagere goudprijzen de fysieke vraag hebben ondersteund; dit zal echter niet veel invloed hebben op de prijzen. “Aangezien de renteverhogingen waarschijnlijk tot ver in volgend jaar zullen aanhouden, zal de goudprijs in 2023 naar verwachting met 4 procent dalen”, aldus het rapport.

Beleggen in goud blijft niettemin interessant, want het is allesbehalve zeker dat de Wereldbank juist zit met haar voorspellingen. De bewegingen in de goudprijs zijn nu eenmaal onvoorspelbaar. Als we alle voorspellingen gedaan over de evolutie van de goudprijs in 2022 op een rijtje zetten, blijkt dat eigenlijk niemand de juiste voorspelling deed.

Beleggen in goud versus beleggen in Bitcoin

Beleggen in goud en beleggen in Bitcoin zijn twee populaire manieren van investeren. Beide manieren hebben zo zijn voor- en nadelen. Wat zeggen experts hierover? En hoe zit het met het algemeen rendement?

Wat zeggen experts

Investeren in goud zou in 2022 afgeremd zijn. Dit door de groeiende vraag naar crypto’s in het algemeen en Bitcoin in het bijzonder. Maar de cryptowereld werd in de loop van het jaar opgeschrikt door de ondergang van FTX, een gebeurtenis die verstrekkende gevolgen zou kunnen hebben.

De ondergang van FTX en een aantal andere gecentraliseerde financiële platforms in 2022 versterkt het verhaal dat het grootste deel van het crypto-ecosysteem uiteindelijk zal instorten vanwege de centralisatie, met uitzondering van Bitcoin zelf. Dit althans volgens Jeff Booth, een voorstander van Bitcoin en de auteur van The Price of Tomorrow.

Booth gelooft dat gecentraliseerde cryptoplatforms zoals FTX en Celsius het traditionele financiële systeem hebben gerepliceerd met al zijn inherente gebreken. “Alle cryptovaluta probeert een financieel systeem dat we al hebben opnieuw op te bouwen op basis van manipulatie en centralisatie”, zei Booth in een exclusief interview met Cointelegraph.

Bitcoin is de enige cryptocurrency die gedecentraliseerd en veilig genoeg blijft om de basislaag van het toekomstige financiële systeem te vormen, zegt Booth. “Het hele crypto-ecosysteem gaat naar nul behalve Bitcoin,” zei hij. Beleggen in goud kan daar alleen maar voordeel van ondervinden. Booth verwacht dus een stijging van de goudprijs wanneer het crypto universum slagzij maakt.

Verder blijkt uit cijfergegevens van Augmont Goldtech pvt ltd. dat investeren in goud in 2022 de Bitcoin zonder twijfel heeft verslagen. Sommige experts beschouwen beide activa als waardeopslag, ze hebben dus geen voorkeur voor het één boven het andere. Amanjot Malhotra is de baas van het fintech-bedrijf Bitay. Hij zei dat een van de meest voorkomende redenen om zowel goud als Bitcoin te kopen, is dat ze een waarde opslag zijn tijdens economische onzekerheden. Maar onze voorkeur gaat toch uit naar beleggen in goud. Zeker tegen de achtergrond van de gebeurtenissen rond de crypto’s in 2022.

Het algemeen rendement

Terwijl Bitcoin bijna 1.300 procent steeg in 2017-18, zag goud een rendement van ongeveer 6,3-7,3 procent. In 2019-20, 2020-21 en ook 2021-22 won Bitcoin aanzienlijk meer dan goud. De Bitcoin daalde in 2022 echter met bijna 57 procent, tegen meer dan 4 procent positief rendement van goud.

In tegenstelling tot de goudindustrie mist de cryptocurrency-markt stabiliteit. De digitale activa brengen een hoog risico met zich mee vanwege de volatiliteit, zeggen experts. Maar Bitcoin-aanhangers zijn van mening dat de fundamenten er van positief zijn, hoewel ze los staan van de huidige prijs. “Kijkend naar een paar statistieken, zoals de hash-snelheid van het Bitcoin-netwerk, de acceptatie van Bitcoin en de acceptatie van Lightning Network, is het duidelijk dat de meeste fundamenten van Bitcoin in opwaartse richting gaan”, zegt Mohammed Roshan, CEO en mede-oprichter van GoSats, een app voor Bitcoin-beloningen. Ze geloven ook dat de cryptowinter van korte duur is. “Ik verwacht niet dat de prijs op de lange termijn laag zal blijven. We mogen ook niet vergeten dat de Bitcoin-markt in vergelijking met andere activa in opkomst is en momenteel wordt beïnvloed door macro-economische tegenwind”, zegt Roshan.

Malhotra zegt dat Bitcoin er nooit meer dan drie tot vier jaar over heeft gedaan om zijn prijs terug te winnen. “Dit suggereert dat BTC op de lange termijn een waarde opslag zou kunnen zijn’, zegt hij.

Er is dus nog steeds veel onzekerheid over Bitcoin en andere digitale valuta. Regelgeving is nog in ontwikkeling en er wordt veel gespeculeerd over de toekomst van deze valuta. “Deze onzekerheid kan leiden tot prijsschommelingen wanneer investeerders de richting van de markt proberen te voorspellen”, zegt Shrikant Bhalerao, medeoprichter van Seracle, een blockchain-bedrijf. Beleggen in goud heeft niets te maken met dergelijke onzekerheid, zodat een voorzichtige aanpak hoe dan ook de voorkeur geeft aan investeren in goud.

Hoe te beleggen in goud?

Door de geschiedenis heen zijn er weinig investeringen geweest die qua populariteit konden wedijveren met goud als bescherming tegen bijna elke vorm van problemen, van inflatie tot economische onrust of valutaschommelingen tot oorlog.

Beleggen in goud kan op veel verschillende manieren. Hieronder een opsomming:

  1. Beleggen in fysiek goud
  2. Beleggen in aandelen van goudmijnbedrijven
  3. Beleggen in Gold ETF’s en Gold Mutual Funds
  4. Beleggen in futures en opties

1. Beleggen in fysiek goud

Beleggen in fysiek goud kan een uitdaging zijn. Vooral voor beleggers die meer gewend zijn aan online handelen in aandelen en obligaties. Als het om het kopen van fysiek goud gaat, heb je over het algemeen te maken met dealers buiten de traditionele aandelenbrokers om. Ook zul je waarschijnlijk moeten betalen voor opslag en een verzekering voor je investering moeten afsluiten. De drie belangrijkste opties om te investeren in fysiek goud zijn edelmetaal, munten en juwelen.

Edelmetaal

Bij beleggen in goud denken veel mensen aan edelmetaal. Grote, glimmende goudstaven die in een kluis zijn opgeborgen. Goud wordt geleverd in staven van een paar gram tot 400 ounces. Meestal is het verkrijgbaar als staven van 1 en 10 ounce.

Onbewerkt goud heeft vaak een hoge prijs. Hierdoor is het inzetten van een gerenommeerde dealer een goede keuze. Ook het betalen voor levering (met verzekering) of opslag in een kluis kan verstandig zijn. Beleggen in goud brengt dus kosten met zich mee.

Als u ervoor kiest om te beleggen in goud (of eventueel ook andere edelmetalen), is het ook een goed idee om op de hoogte te blijven van de prijs van goud, zodat u het juiste moment kunt kiezen om te kopen. De meeste dealers werken hun prijzen bij op basis van de huidige spotprijzen.

Gouden munten

De meest voorkomende gouden munten wegen een of twee ounces, maar er zijn ook munten van een halve ounce en een kwart ounce verkrijgbaar. Verzamelmunten, zoals Zuid-Afrikaanse Krugerrands, Canadese Maple Leafs en American Gold Eagles, zijn de meest beschikbare soorten gouden munten. Sommige dealers verkopen zelfs blanco’s en beschadigde of versleten munten.

De prijzen van gouden munten komen echter mogelijk niet helemaal overeen met hun goudgehalte. Veelgevraagde verzamelmunten worden vaak tegen een premie verhandeld. Een American Gold Eagle-munt van één ounce bijvoorbeeld kost bijna 5% meer dan een vergelijkbare hoeveelheid onbewerkt goud.

U kunt misschien betere deals vinden voor gouden munten van lokale verzamelaars of pandjeshuizen, maar het is doorgaans nog steeds veiliger om aankopen te doen bij een gerenommeerde, erkende dealer. Investeren in goud via munten is in ieder geval een zeer populaire manier om in het gele metaal te beleggen.

Gouden juwelen

U kunt er ook voor kiezen om goud te kopen in de vorm van sieraden of juwelen. Deze vorm van beleggen in goud brengt echter veel risico’s met zich mee. Met name bij tweedehands sieraden.

Ten eerste moet u voorzichtig zijn met het kopen van sieraden. Niet alle tweedehands sieraden worden namelijk verkocht door gerenommeerde dealers. Authenticiteit is niet alleen belangrijk voor jou, maar ook voor iedereen aan wie je het stuk probeert door te verkopen. Bij het kopen van beleggingsjuwelen is het daarom belangrijk om naar een gerenommeerde dealer te gaan. Bovendien is het meekrijgen van zoveel mogelijk documentatie niet onbelangrijk. Hierdoor wordt duidelijk dat het niet om ‘fake’ goud gaat.

Ten tweede betaal je een bepaald bedrag op basis van welk bedrijf de sieraden heeft ontworpen en vervaardigd. Dit kan variëren van 20% tot meer dan drie keer de ruwe waarde van het edelmetaal.

U wilt ook op de hoogte zijn van de zuiverheid van uw sieraden, of welk percentage goud het is. Goudzuiverheid wordt berekend op basis van karaat. Hierbij is 24 karaat 100% goud. Een lagere zuiverheid verlaagt de smeltwaarde van het stuk, of de ruwe waarde van de componenten van het sieraad als het zou worden gesmolten tot puur goud.

Beleggen in goud met juwelen

2. Beleggen in aandelen van goudmijnbedrijven

Investeren in de aandelen van bedrijven die goud delven, raffineren en verhandelen is een veel eenvoudigere manier om te investeren in goud dan het kopen van fysiek goud. Aangezien dit betekent dat u de aandelen van goudmijnbedrijven moet kopen, kunt u beleggen met uw effectenrekening.

Enkele van de meest populaire aandelen in deze sector zijn:

  1. Newmont Corp. (NEM): Newmont is ’s werelds grootste goudmijnbedrijf, met het hoofdkantoor in Colorado. Het exploiteert mijnen in Noord- en Zuid-Amerika en in Afrika.
  2. Barrick Gold Corp. (GOUD): Deze goudmijngigant heeft zijn hoofdkantoor in Toronto en is actief in 13 landen over de hele wereld.
  3. Franco-Nevada Corp. (FNV): Franco-Nevada bezit geen goudmijnen. In plaats daarvan koopt het de rechten op royalty’s van andere goudzoekers.

Beleggen in goud - Franco-Nevada Corp.

Houd er echter rekening mee dat de aandelen van goudbedrijven gecorreleerd zijn met goudprijzen, maar ook gebaseerd zijn op fundamentele gegevens met betrekking tot de huidige winstgevendheid en uitgaven van elk bedrijf apart. Dit betekent dat investeren in goud via individuele goudmijnbedrijven vergelijkbare risico’s met zich mee brengen als beleggen in andere aandelen. Afzonderlijke aandelen kunnen een zekere mate van volatiliteit ervaren en bieden u niet de zekerheid van gediversifieerde fondsen.

3. Beleggen in Gold ETF’s en Gold Mutual Funds

Beleggen in goud ETF’s en beleggingsfondsen biedt de kans om te profiteren van bewegingen in de goudprijs, terwijl deze manier van beleggen meer liquiditeit biedt dan fysiek goud en meer diversificatie dan individuele goudaandelen. Er zijn verschillende soorten goudfondsen. Sommige zijn passief beheerde indexfondsen die trends in de sector of de prijs van edelmetaal volgen met behulp van futures of opties.

De SPDR Gold Shares ETF (GLD) bevat bijvoorbeeld fysiek goud en depositobewijzen. De prijs volgt de prijs van fysiek edelmetaal. VanEck Vectors Gold Miners ETF (GDX), aan de andere kant, is een passief beheerd fonds. Dit fonds volgt een onderliggend mandje aandelen van goudmijn- en raffinagebedrijven. Het betreft Amerikaanse trackers, maar er zijn uiteraard ook Europese tegenhangers te vinden om te beleggen in goud. Het aanbod is zelfs vrij uitgebreid.

Goud beleggingsfondsen zoals het Gold and Precious Metals Fund van Franklin Templeton worden actief beheerd door professionele beleggers. Deze fondsen streven ernaar het rendement van passief beheerde indexfondsen te overtreffen. In ruil daarvoor rekenen ze relatief hoge kostenratio’s. Beleggen in goud op deze manier is dus relatief duur.

Onthoud gewoon dat u, net als in het geval van goudaandelen, geen goud koopt, alleen papier dat theoretisch wordt gedekt door schulden of eigen vermogen van mijnbouwbedrijven of futures- en optiecontracten voor fysiek edelmetaal. Dit betekent dat de waarde van beleggingsfondsen en ETF’s in goud mogelijk niet helemaal overeenkomt met de marktprijs van goud, en dat deze beleggingen mogelijk niet hetzelfde presteren als fysiek goud.

4. Beleggen in futures en opties

Beleggen in goud via de handel in futures of optiecontracten is de meest risicovolle manier. Het is een vorm van speculatief beleggen. Deze twee manieren zijn derivaten, wat betekent dat hun waarde volledig is gebaseerd op de prijs van een onderliggende waarde.

Een futures contract is een overeenkomst om op een bepaalde datum een effect te kopen of te verkopen voor een vaste prijs, ongeacht de huidige marktomstandigheden. Een optiecontract is een overeenkomst die u de optie geeft om een waardepapier te kopen of te verkopen als het op of voor een bepaalde datum een bepaalde prijs bereikt.

Om te beleggen in futures of opties heeft u een account nodig bij een online broker die deze producten aanbiedt. Veel online makelaars staan handel in deze effecten toe. Echter kunnen ze van rekeninghouders verlangen dat ze aanvullende formulieren ondertekenen. Hierin staat dat ze het risico van beleggen in deze derivaten erkennen.

Na het aanmaken van een makelaarsaccount kunnen er rechtstreeks via het platform opties of futures gekocht of verkocht worden. De meeste platforms brengen een commissie in rekening voor alle opties en futures transacties. Deze varieert op basis van het aantal contracten dat u koopt of verkoopt.

Mensen die ervoor kiezen om in goud te beleggen via opties of futures contracten, moeten hun posities actief bewaken. Hierdoor kunnen ze hun opties verkopen, doorrollen of uitoefenen voordat ze waardeloos verlopen. Bovendien omvat elk van deze opties standaard een zekere mate van hefboomwerking of schuld. Beleggers die ze te veel gebruiken en marktverliezen ervaren kunnen hierdoor snel hun verliezen zien oplopen. Voor alle duidelijkheid: investeren in goud op deze manier is niet zonder risico’s.

Is beleggen in goud een goede keuze?

Als u zich zorgen maakt over inflatie en andere calamiteiten, kan beleggen in goud u een veilige haven bieden. Hoewel het op de korte termijn net zo volatiel kan zijn als aandelen, heeft goud op de zeer lange termijn zijn waarde opmerkelijk goed behouden.

Afhankelijk van uw eigen voorkeur en risicobereidheid, kunt u ervoor kiezen om te beleggen goud. Dit kan in de vorm van fysiek goud, goudaandelen, goud ETF’s en/of beleggingsfondsen of speculatieve futures- en optiecontracten. De meeste adviseurs raden aan om er niet meer dan 10% van de portefeuille aan te wijden. Dit is ongeacht de vorm die wordt gekozen. Beleggen in goud gebeurt dus best mondjesmaat in combinatie met andere beleggingsproducten.

Elke vorm van beleggen brengt risico’s met zich mee. Met goud is dat niet anders. Maar de eigenzinnige goudmarkt is niet vergevingsgezind en het duurt lang om te leren hoe op de juiste manier beleggen in goud moet gebeuren.

Tot slot

Niet alle goudaandelen zullen in koers stijgen. Gebruik een bewezen succesvolle methode om te proberen het kaf van het koren te scheiden. Bijvoorbeeld de Trading Navigator Methode waarmee gebruik wordt gemaakt van het momentum effect, waarvan wetenschappelijk is aangetoond dat je daarmee de markt kan verslaan. Of volg de gratis online training.

1 antwoord

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.