China & Afrika

Beleggers zijn steeds meer op zoek naar het verleggen van grenzen. Dit jaar komt de ‘new frontier’ markt van Afrika in het vizier. China speelt de laatste jaren een opvallend ijverige rol in Afrika. Maar hoe groot is die rol? In welke sectoren zijn de Chinese bedrijven actief? En wat zijn de vooruitzichten voor de komende jaren met betrekking tot de handelsrelatie tussen Afrika en China?
Succesfactoren
Volgens Jian-Ye Wang[1], onderzoeker bij het IMF African Department, zijn er vier factoren te noemen die de recente verandering in de (handels)relatie hebben beïnvloed. De toenemende vraag naar de wederzijdse exportproducten, de noodzaak tot het verbeteren van de Afrikaanse infrastructuur en een andere benaderingswijze van financiering zijn belangrijke succesfactoren voor de huidige ontwikkelingen in de Chinese en Afrikaanse relatie.
Daarnaast is het Chinese overheidsbeleid in de afgelopen jaren gericht op het verbeteren van de banden met de Afrikaanse naties. Hoogtepunt in dit verband is de door 43 Afrikaanse staatshoofden bijgewoonde Beijing Africa Summit 2006, die volgens een verslaggever van de Financial Times[2] veel meer gericht was op het bouwen aan een gezamenlijke toekomst dan het geval was bij de vrij recent gehouden European Union-Africa Summit.
De cijfers
De Chinese relatie met Afrika heeft meerdere facetten. Ten eerste biedt China, net als veel westerse landen en organisaties, al vanaf 1956 ontwikkelingshulp aan diverse Afrikaanse landen. Meer recent is door de bovengenoemde factoren de relatie in snel tempo uitgebreid met handel, investeringen en projectontwikkeling. Uit het onderzoek van Wang komen de volgende cijfers naar voren:

• In de periode 2001-2006 is de Afrikaanse export naar China jaarlijks met 40% toegenomen tot $ 28,8 miljard. De Afrikaans importen zijn over dezelfde periode verviervoudigd naar $ 26,7 miljard. De terms of trade zijn door de sterk gestegen prijzen van grondstoffen in het voordeel van Afrika.
• Ruim 800 Chinese bedrijven hebben geïnvesteerd in Afrika. Hiervan zijn slechts 100 staatsgeleide bedrijven. De totale omvang van de investeringen is niet zonder meer vast te stellen. De financiering van projecten vindt bij veel bedrijven plaats met ingehouden winst, waardoor de officiële cijfers van de Chinese overheid ($ 11,7 miljard in de periode tot en met mei 2007) aan de voorzichtige kant zijn.
• Tenslotte is Afrika een belangrijke markt voor bouw- en infrastructuurprojecten. Sinds de eeuwwisseling hebben Chinese bedrijven die actief zijn in deze sector contracten getekend voor de aanleg van 6000 kilometer wegen en 3000 kilometer spoorwegen. Daarnaast zijn 8 energiecentrales gebouwd.

Energie: dorst naar olie
Het Afrikaanse continent is rijk aan grondstoffen. De bewezen Afrikaanse oliereserves zijn in de periode 1996-2006 met 56%[3] toegenomen. Dit is aanzienlijk meer dan de 12% toename in de rest van de wereld. China importeert naast olie een groot aantal producten waaronder katoen uit Egypte, ijzererts uit Gabon en cacao uit Ivoorkust.
De aanwezigheid van China in Afrika trekt in de media en op (internationaal) politiek niveau de aandacht[4]. Afrikaanse en internationale olieconcerns zouden het nakijken hebben bij de huidige Chinese expansie in Afrika. Dit beeld is volgens Erica Downs[5], onderzoeker China Energy van het Brookings instituut, vooralsnog overtrokken. De Chinese belangen in de Afrikaanse oliesector zijn met 3% van het totaal relatief beperkt. De aanmoedigende houding van Afrikaanse landen voor het nemen van belangen in olie-exploratie en/of productie maakt de Chinese focus op Afrika niet meer dan logisch. Downs: ‘Niet alleen is driekwart van ’s werelds oliereserves gesloten voor buitenlandse belangen, andere in ontwikkeling zijnde exploratiegebieden (Rusland en Venezuela) beperken in toenemende mate de mogelijkheden voor buitenlandse partijen’.
Vooruitzichten
De ontwikkelingen in Afrika zullen naar verwachting de komende jaren niet stil komen te staan. Recent is bijvoorbeeld in de financiële sector een aantal grote transacties gepleegd: de China Development Bank sloot onlangs een samenwerkingsverband met Nigeriaanse United Bank of Africa. Industrial and Commercial Bank of China kocht voor $ 5,6 miljard een 20% belang in de Zuid Afrikaanse Standard Bank.
Tijdens de Beijing Africa Summit 2006 deed president Hu Jintao een groot aantal toezeggingen (exportkrediet, investeringsfondsen, opheffen handelsbeperkingen, giften voor malariabestrijding en de bouw van ziekenhuizen, kwijtschelding van schulden en training in specifieke sectoren) om de handelsrelatie op korte termijn (2007-2009) te bevorderen. De geplande $ 20 miljard aan commerciële handels- en projectfinanciering door de China Exim Bank zijn hier nog niet in meegenomen[6]. China lijkt daarbij vastbesloten dat de huidige trend van handel zal worden voortgezet: de Chinese premier Wen Jiabao voorspelde in december vorig jaar dat de handel tussen China en Afrika $ 100 miljard gaat bereiken voor 2010.

In de conclusie van het eerder genoemde onderzoek van Wang wordt Afrika, door de stijgende inkomens en regionale integratie, in toenemende mate een aantrekkelijke markt. De buitenlandse investeringen zullen naar verwachting de komende jaren sterk toenemen, hetgeen verdere investeringen in infrastructuur noodzakelijk maakt. Volgens Wang zorgt de huidige aanwezigheid van Chinese publieke en private sectoren ervoor dat de toenemende handel en investeringen wederzijds bijdraagt aan de welvaart en een duurzame ontwikkeling van het Afrikaanse continent.
Marten Bruinsma, Intereffekt Investment Funds