Correlaties: schijn of werkelijkheid? Deel I

In de aprileditie van Technische en Kwantitatieve Analyse (TKA) werd onder ‘Chart van de maand’ opgemerkt dat er “op de lange termijn […] een zeer duidelijke correlatie [bestaat] tussen de rente en de rendementen van aandelen”. De vraag is of deze constatering juist is en waarom veel analisten en beleggers dit verband zonder meer als vaststaand gegeven beschouwen. In dit betoog, bestaande uit twee delen, wil ik ingaan op deze en andere veronderstelde correlaties binnen de financiële wereld.

De mens is een kuddedier. We praten elkaar na en zeggen wat iedereen zegt. Wanneer we wat vaker onderzoek zouden doen naar feiten, komen we in veel gevallen tot andere conclusies. Zeker in de beleggingswereld is dat een gegeven. Sla de krant eens open en vraag jezelf af: klopt het wat daar staat? Achteraf bedenken waarom een index, de dollar of de goudprijs bewoog zoals die bewoog, is geen kunst. Iedere journalist kan het en doet het.

Wanneer we weten dat bepaald nieuws naar buiten komt en dat dit de nodige volatiliteit op de beurzen kan bewerkstelligen, vraag dan eens vooraf aan een journalist of analist wat hij of zij verwacht van het effect op de indices, de valuta en dergelijke. Het aantal goede voorspellingen zal behoorlijk tegenvallen. En dat is ook niet vreemd, dat heeft namelijk te maken met de werking van onze hersenen. Onze hersenen redeneren volgens de wetten der mechanica: ik schop tegen een steen en die steen springt daardoor weg. Diezelfde mechanische benadering passen we ook toe op beurzen. De vraag is of dat wel juist is. Kijk nog eens in de kranten en ontdek hoe vaak bepaald nieuws niet het verwachte effect had. Wanneer men in het archief van het Financieele Dagblad het woord ‘ondanks’ intoetst, levert dat bij krantenkoppen opmerkelijk veel hits op. Onderstaand wat koppen zoals ik die in het archief tegen kwam:

En dit betrof dan nog uitsluitend het woord ‘ondanks’, er zijn namelijk nog vele andere manieren waarop tot uitdrukking wordt gebracht dat het verband tussen bepaald nieuws en beurzen ontbreekt. Het opmerkelijke is dat niemand zich afvraagt of nieuws dan wel zo’n market driver is als algemeen wordt aangenomen. In mijn beleving is het waarschijnlijk dat nieuws en gebeurtenissen op de korte termijn enig effect op de beurzen kunnen hebben, trendmatig is dat effect echter te verwaarlozen. Onderstaand zal ik enkele voorbeelden geven.

Olie en de beurzen

Zeker in deze tijd wordt de olieprijs gebruikt ter verklaring van alles wat op de kapitaalmarkten beweegt. Het archief van het Financieele Dagblad biedt een rijke schakering voor wat betreft vermeende correlaties tussen de olieprijs en de AEX. Over het algemeen wordt een hoge olieprijs als negatief ervaren voor de economie en daarmee ook voor de beurzen. Zie hier twee berichten waarin dat wordt weergegeven.

In het blauwe kader erachter heb ik de vertaalslag gemaakt: olieprijs omhoog, beurs omlaag. Olieprijs omlaag, beurs omhoog. Dit lijkt allemaal logisch.

In de onderstaande berichten zien we echter juist dat een lage olieprijs zorgt voor dalende beurzen en een hoge olieprijs voor stijgende koersen.

De verklaring voor dit omgekeerde effect zit in het eerste bericht in de lagere koers van oliemaatschappijen zoals Royal Dutch Shell. Men kan zich afvragen of de koers van één aandeel, hoe zwaar dat ook weegt in de AEX, ook de andere 24 aandelen omlaag kan trekken. In mijn optiek is dat twijfelachtig. In het laatste bericht zien we weer een typisch ‘ondanks’-voorbeeld. Ondanks de hogere olieprijs daalde ook RDS. Dankzij die hogere olieprijs daalden de indices. Wanneer we dergelijke krantenberichten onafhankelijk van elkaar lezen, vinden we het wellicht logisch. Zetten we ze achter elkaar, dan geeft dat een bizarre uitkomst.

Wanneer we naar een langetermijngrafiek van de olieprijs en de beurzen kijken, dan ontstaat een opvallend beeld. Door middel van pijlen heb ik aangegeven wanneer de Dow Jones en de olieprijs tegelijk bewogen. De algemeen aanvaarde perceptie dat dure olie slecht is voor de economie en dús slecht voor de beurs, is niet zichtbaar in onderstaande grafiek, integendeel zelfs. In de afgelopen 14 jaar zien we dat de olieprijs en de Dow Jones in de meeste gevallen tegelijk stegen én daalden. Als de olieprijs en de Dow Jones al gecorreleerd zijn, dan is dat eerder in positieve dan in negatieve zin.

Volgende week zal ik in het tweede deel van mijn column ‘Correlaties: schijn of werkelijkheid?’de dollar en het handelstekort alsmede de rente en de beurs bespreken.

Elmer Hogervorst
[email protected]
www.hogervorstadvies.nl

Elmer Hogervorst begeleidt vermogende particulieren. Als fiscaal-jurist heeft hij jarenlange ervaring met het coachen van prijswinnaars in de Staatsloterij op het gebied van estate planning, financiële planning en beleggingen. Daarnaast geeft hij trainingen met betrekking tot kuddediergedrag, de wereldeconomie en patroonherkenning. Waar de meeste schrijvers het effect van menselijk gedrag op de beurs als uitgangspunt nemen, kijkt Elmer juist naar het effect van de beurs op het menselijk gedrag. De publicaties van het Amerikaanse Socionomics Institute zijn daarin leidend.