De euro ten dode opgeschreven

Het experiment met de euro lijkt een van de duurste experimenten uit de geschiedenis te worden. Het idee om met één munt alle Europese landen aan elkaar te smeden, blijkt, vanwege de grote verschillen, in de praktijk niet werkbaar. Ondanks dat verschillende deskundigen hier al voor hadden gewaarschuwd, ging de politiek door. Net als de OV-chipkaart, lijken individuele financiële belangen zwaarder te wegen dan het algemeen belang.

De Europese Monetaire Unie lijkt ten dode opgeschreven nu de rente in Portugal, Ierland en Griekenland steeds verder oploopt. De rente op de 10-jaars staatslening van Ierland noteerde vorige week voor het eerst in 18 jaar boven 10% en scherpt sindsdien het recordniveau steeds verder aan. De geest is uit de fles en beleggers hebben kennelijk geen fiducie dat de Ierse staatsschulden worden terugbetaald.

Het feit dat de markt een vergoeding eist van meer dan 10%, terwijl de rente in bijvoorbeeld Duitsland en Nederland rond 3,5% noteert, geeft aan dat het allerminst zeker is dat de Ieren het hoofd boven water kunnen houden. Op basis van de Credit Default Swaps (CDS), de verzekering tegen het faillissement van de debiteur, kan worden berekend dat de markt de kans dat Ierland failliet gaat, inschat op 36,1%.

Het is dan weliswaar nog niet zo erg als in Griekenland, waar de kans momenteel wordt geschat op 54,1%. De Griekse 10-jaars staatslening biedt nu een rente van 12,8% en 2-jaars geld levert zelfs 15,5% op. Die rentevergoeding klinkt natuurlijk leuk, maar het wil niks anders zeggen dan dat de koers van de staatsobligaties in rap tempo naar beneden gaat omdat de kans meer dan 50% is, dat de hoofdsom niet wordt terugbetaald.

Uitgifte van nieuwe leningen tegen deze rente is voor deze overheden niet meer op te brengen. Het devalueren van de munt, wat vaak gebeurde als een land structureel meer had uitgegeven dan er binnenkwam, is geen optie meer. De drachme is immers ingeleverd voor de euro waarmee deze optie van tafel is.

De Portugezen hebben hetzelfde probleem. De Portugese rente ging vandaag naar 8,16%, een nieuw record. Als de Portugese escudo nog had bestaan, dan was het leed snel geleden. Nu is ook een terugkeer naar de escudo niet meer mogelijk omdat de schulden in euro’s noteren. Tenzij de eigenaren van de deze schuldpapieren, veelal pensioenfondsen, banken en verzekeraars (lees: uw spaarpotje) accepteren dat de schulden in escudo’s, drachmen en Ierse ponden worden terugbetaald.

Het alternatief is dat de rijkere Europese landen keer op keer met de pet rond moeten om nog meer geld in het Europese reddingsfonds te storten. Linksom of rechtsom betaalt u de rekening voor de staatschulden van landen die structureel teveel hebben uitgegeven en, zoals in Griekenland, met (boekhoud)fraude de rest van Europa een rad voor ogen hebben gedraaid.

De consequentie van het redden van deze landen is dat het morele risico toeneemt dat ook andere landen hiervoor zullen kiezen. We worden toch wel gered, zo wordt geredeneerd. Er is geen enkel prikkel om het gedrag te veranderen. Landen als Spanje en Italië kampen met soortgelijke problemen, maar zijn een stuk groter en dus duurder om te redden.

Net als met de OV-chipkaart, lijkt het echter verstandig om ten halve te keren in plaats van ten hele te dwalen. Het zure aan dit alles is dat zelfs het ‘nee’ van Nederland tijdens het referendum over de EU in 2005, door de politiek in de wind is geslagen. De rekening hiervoor is hoog en het einde lijkt, gezien de steeds verder oplopende rente, nog niet in zicht.

Het maatschappelijke draagvlak om te gaan bezuinigen ontbreekt, getuige de massale protesten. De arbeiders konden er immers niets aan doen, zeiden ze, dus hoefden ze ook niet voor de gevolgen op te draaien. Het is overigens wel opmerkelijk dat een gemiddelde havenarbeider in Griekenland € 120.000 verdient en dat ambtenaren toeslagen ontvangen als ze op tijd op hun werk komen. Wanneer ze overigens niet op tijd zijn en dus geen toeslag ontvangen, ontvangen ze alsnog een toeslag omdat ze geen toeslag hebben gehad.

In Kolonaki (een chique wijk in Athene) geeft van de 150 particuliere artsen, de artsen waar alle politici heen gaan, de helft een jaarinkomen op van minder dan € 30.000 en een derde van die groep minder dan € 10.000. De wil om zelf de rekening te betalen voor deze problemen was er niet, is er niet en zal er waarschijnlijk ook nooit komen. De problemen van Portugal, Ierland en Griekenland hebben de euro behoorlijk onder druk gezet, tegenover sterkere valuta, zoals de Australische dollar en de Zwitserse frank.

Veel beleggers kiezen nu dan ook liever voor aandelen, en dan bij voorkeur voor aandelen met een hoog dividendrendement, dan voor staatleningen van landen waarvan de kans op een faillissement meer dan 50% is. Het zijn interessante tijden voor degene die zijn emoties onder controle kan houden en belegt op basis van ratio. Bovenstaande ontwikkelingen bieden immers ook zeer interessante kansen voor degene die zich niet uit het veld laat slaan.

Harm van Wijk, www.beursbulletin.nl