De overheid kost geld

Dit is weer zo’n uitspraak waarvan je denkt dat je die niet over het hoofd kan zien. Wie kan nu ontkennen dat er voor overheidsdiensten belasting betaald wordt. En toch worden de kosten van overheidsdiensten vaak over het hoofd gezien. Of er wordt zelfs gedacht dat het goedkoper is als de overheid het regelt. Of nog dramatischer, er wordt gesteld dat het onbetaalbaar is als de overheid dit niet betaalt. Maar er is altijd iemand die de rekening betaalt.

De kosten van de overheid beginnen met de directe kosten van het heffen van belastingen. Dat is al drie procent van de belastingopbrengsten die gaat naar het bekostigen van het innen van de belasting. Dan is er verder nog niets gedaan met dat geld. Dan moet het nog verdeeld worden over de ministeries. Dat is een heel politiek gesteggel om te bepalen wie hoeveel geld krijgt. Ook dit kost weer geld en middelen.

En dan is het geld bij het ministerie of de gemeente terecht gekomen. Ook daar moet er weer besloten worden over wie wat krijgt. En dan pas komen we bij de directe kosten van bepaalde zaken. Zo zijn de directe kosten van een leerling in het voortgezet onderwijs een kleine tienduizend euro per jaar. Maar let wel dat daar al een heel traject aan vooraf is gegaan.

Dan vrezen mensen nog wel eens dat het onbetaalbaar wordt als de overheid het niet regelt. Ja lees deze zin nog maar eens over. Het wordt onbetaalbaar als de overheid het niet regelt. Een hardnekkig idee dus dat de overheid dingen goedkoper kan maken. Deze vrees is er bijvoorbeeld bij onderwijs. Men denkt dat als je zelf de kosten op moet brengen dat het niet te betalen is. Het gaat inderdaad om heel veel geld.

Maar daar staat tegenover dat je minder belasting gaat betalen. En zoals gezegd door het door de overheid te laten regelen, maak je extra kosten. Als je een korting op de belasting geeft, dan geef je de meeste mensen meer geld terug dan ze nodig hebben om het onderwijs weer te kunnen kopen dat ze nodig hebben. De overheid kan dingen zeker niet goedkoper maken. De overheid kan alleen anderen ervoor laten betalen.

Het meest hardnekkig is deze redenering nog wel bij overheidsplannen om banen te scheppen of te behouden. Denk bijvoorbeeld aan het redden van een fabriek met subsidie van de overheid. De fabriek kan open blijven en de mensen behouden hun baan.

Dat is wat je ziet. Wat je ook ziet, is dat als de overheid de subsidie niet geeft dat deze mensen op straat staan. Dat is voor een politicus altijd erg ongemakkelijk en dus is er altijd de neiging om toe te geven. Maar wat zijn de ongeziene effecten? Deze subsidie moet betaald worden met belastinggeld. Ergens anders wordt er dus minder uitgegeven.

Mensen hebben immers minder te besteden door de hogere belastingen. Maar dit wordt niet gezien. Hier koopt iemand een trui minder en elders gaat iemand toch maar niet uit eten omdat er minder te besteden is. Dat betekent dat heel veel bedrijven iets minder omzet zullen behalen. Dat ze net wat minder inkopen. Dat ze net wat minder mensen inhuren. Het effect is verspreid, maar uiteindelijk is de schade minstens net zo groot als dat je fabriek failliet had laten gaan. Waarschijnlijk is de schade groter, want als er niet was ingegrepen, dan was het geld naar bedrijven gegaan die wel levensvatbaar zijn.

De bedrijven die geprofiteerd hadden van het afzien van ingrijpen, waren de bedrijven die tegen lage kosten goede producten leveren. De bedrijven met een hogere arbeidsproductiviteit dus.

De overheid kost geld en dus moet er belasting betaald worden. Die belasting remt de economie af. Het verhogen van overheidsuitgaven om de economie te stimuleren doet meer kwaad dan goed. Je kan natuurlijk zeggen dat de overheid niet de belasting moet verhogen, maar dat ze moet lenen om deze uitgaven mogelijk te maken. Daarmee zeg je eigenlijk dat het goed is om te lenen in plaats van belasting te heffen. Dat staat nog los van waar deze inkomsten aan worden uitgegeven. Dan had je ook een belastingverlaging door kunnen voeren en het financieringstekort op laten lopen in plaats van specifieke bedrijven te subsidiëren. Voor niets gaat de zon op, het is vervelend maar Milton Friedman had gelijk: een gratis lunch bestaat niet.

Marcel Meijer, www.devrijeeconomie.nl