ECB: doelstelling bereikt, en nu?

De inflatie in de eurozone is nu 2,2% en daarmee heeft de ECB haar inflatiedoelstelling behaald. De ECB streeft immers naar een inflatie van 2% om zo de prijsstabiliteit te bewaken. De laatste maanden schommelde de inflatie al rond 1,9% en was naar mijn mening het doel van prijsstabiliteit al bereikt vanwege de neiging van inflatie om door te schieten. Toen koos de ECB er toch voor om door te gaan met verruimende maatregelen en deze werden zelfs opgevoerd.

De ECB is bij haar oprichting neergezet als een onafhankelijk instituut dat een eenvoudige missie meekreeg, het waarborgen van de prijsstabiliteit, concreet een inflatiedoelstelling van 2%. Nu dit doel bereikt is, zal blijken of dit werkelijk de missie is van de ECB.[1]

De inflatie steeg dus van 1,9% naar 2,2%. Een toename van 0,3 procentpunt in één maand is een flinke sprong en de vraag is hoe het nu verder zal gaan. De afgelopen maanden heeft de ECB meegeholpen in het bestrijden van schuldencrisis van de eurolanden. Dit doet zij door obligaties op te kopen met nieuw gecreëerd geld. De geldhoeveelheid neemt dus toe door deze ingrepen.

Verder houdt de ECB de rente nog steeds heel laag en het lijkt er op dat ze voorlopig niet van plan is hier wat aan te veranderen. Ondertussen lijkt een aantal basisprijzen, zoals die van grondstoffen en energie, toe te nemen. Het duurt even voordat deze prijsstijgingen doorwerken in de consumentenprijzen, maar uiteindelijk zal het wel leiden tot prijsverhogingen.

Veel bedrijven rekenen hogere inkoopprijzen niet direct door aan de klant, maar kijken eerst een tijdje de kat uit de boom. Maar op een gegeven moment gaan de prijzen toch omhoog om de winst op een normaal peil te krijgen. Verder is de koers van de euro momenteel ook niet sterk en dat kan ook leiden tot inflatie omdat alle geïmporteerd producten hierdoor duurder worden. Mijn verwachting is daarom dat deze stijging van de inflatie door zal zetten.

De ECB is altijd neergezet als een zelfstandig en a-politiek instituut. De ECB is duidelijk over haar missie en dat is prijsstabiliteit. De ECB zou zorgen voor de voorziening van geld, zonder enige bijbedoeling omdat dat op termijn het beste zou zijn voor de economie. Dat is vertaald naar de concrete opdracht om een inflatie aan te houden van 2%.

Er is altijd gehamerd op het belang van een zelfstandige centrale bank die niet beïnvloed wordt door de politici en de bijbehorende korte termijndoelen. Het enige doel was om een stabiele munt te hebben en alle andere doelstellingen zoals het sturen van de economie of het ondersteunen van landen was uit den boze. Heel aardig trouwens dat ze daarmee wel erkennen dat politici eenzijdig gericht zijn op de korte termijn en daarmee brokken kunnen maken. Daarom mogen deze politici niet de verantwoordelijkheid krijgen voor het geld, want dat zou leiden tot overmatig bijdrukken van geld.

De politici hebben kennelijk te weinig verantwoordelijkheidsgevoel om met geld om te gaan, maar deze mensen krijgen wel de verantwoordelijkheid voor onderwijs, gezondheidszorg en de rest. Dit is een mooi voorbeeld van Orwelliaanse dubbelspraak. Men gebruikt in twee vergelijkbare contexten gewoon heel andere principes. In de ene situatie is de politicus onverantwoordelijk en kortzichtig en in de andere is de politicus de gedroomde filosoof-koning die met wijze beslissingen het land bestuurt. Ik hou het er op dat deze mensen er in ieder geval gelijk in hadden dat het verstandig is om politici niet de verantwoordelijkheid te geven over het geld.

Om ervoor te zorgen dat de ECB deze doelstelling zou volgen, werden er regels opgesteld. De ECB mocht geen obligaties kopen van de overheid, maar dat doet ze nu wel. Het was namelijk wel mogelijk voor de ECB om indirect staatsobligaties te kopen. Ze mag wel van derden deze obligaties kopen, maar niet direct van de overheden.

Het effect is hetzelfde en het is duidelijk een zaak waarbij gezocht is naar de mazen van de wet. Dit geeft al duidelijk aan dat er wordt afgeweken van de doelstelling. Een integere expert zou niet zoeken naar de mazen in de wet, maar zou ervoor zorgen dat hij zijn doelen behaalt.

De prijsstabiliteit staat niet meer voorop, maar de ECB gaat andere doelen nastreven dan waarvoor ze is aangesteld. En daarvoor moet ze creatief omgaan met de regels. In de landencrisis is dit niet de enige regel die gesneuveld is. Het was bij de oprichting van de euro ook verboden dat landen elkaar zouden ondersteunen. Maar nood breekt wet en deze landen breken hun eigen wetten. Achteraf nemen ze nu wel stappen om de wet aan te passen. Maar het krijgt er de schijn van dat de regels en doelstellingen, die men zichzelf heeft opgelegd, boterzacht zijn.

De vraag is nu echter of men geslaagd is om de ECB uit de handen van de politiek te houden. In dat geval zou Trichet een deskundige ambtenaar zijn die zich alleen maar richt op de inflatiedoelstelling. Tot nu toe kon hij nog enigszins volhouden dat de inflatie omhoog moest, want hij heeft als doelstelling meegekregen dat hij 2% aan moest houden, maar nu gaat hij erover heen.

Als hij daadwerkelijk iemand is, die braaf zijn opdracht uitvoert, dan zal hij nu de maatregelen voor monetaire verruiming afbouwen en de rente weer laten stijgen. Het is nog te vroeg om hem te veroordelen omdat hij zich momenteel redelijk aan zijn opdracht houdt.

Hoewel het redden van landen wel twijfelachtig is en niet onder zijn opdracht valt en het gaat zeker tegen de oorspronkelijke opzet in. Maar het zal mij benieuwen in hoeverre hij zich aan zijn primaire opdracht gaat houden nu het blijft rommelen in de eurozone. De komende tijd zal blijken of de ECB een politiek instituut is of toch een zelfstandig orgaan. Het steunen van staten was twijfelachtig, maar als hij de inflatiedoelstelling laat varen, dan is de ECB helemaal los van de oorspronkelijke doelstelling.

Als Trichet de rente laat stijgen, dan zullen de problemen, die vooruitgeschoven zijn, zich openbaren en het is maar de vraag of hij dat zal toelaten. De grondstofprijzen stijgen en dat geeft waarschijnlijk al een rem op de economische groei. Een rentestijging daarover heen zal zeker niet licht vallen. De schuldenlast is sinds het intreden van de crisis alleen maar toegenomen.

Als je teveel schulden hebt, dan is een hogere rente heel vervelend. Door de toenemende kredietverlening wordt de economie steeds gevoeliger voor rentestijgingen. Heel veel politici willen die pijn doorschuiven zodat het niet tijdens hun ambtstermijn gebeurt.

Het gaat niet alleen om de schulden van de overheden die zijn toegenomen, ook de schulden van bedrijven en consumenten zijn toegenomen. De vastgoedsector staat in Nederland momenteel al onder druk, maar een verdere stijging van de rente zal dat nog eens versterken.

Wat de gevolgen van een rentestijging op de wisselkoers zijn, is lastig te zeggen. Normaal gesproken leidt strenger monetair beleid, en dus een hogere rente, tot een hogere koers. Maar een hogere rente kan de problemen in de eurolanden vergroten en dat kan juist weer zorgen voor een daling van de koers. Juist dergelijke instabiele processen krijgen steeds meer de overhand. Het is steeds moeilijker te zeggen welke kant het op zal gaan. Wat wel duidelijk is, is dat het steeds lastiger wordt voor deze dronken man om keurig over het lijntje te lopen.

Mijn verwachting is dat men nog wel even doorgaat met problemen voor zich uit schuiven. Zou de ECB de rente inderdaad op laten lopen, dan neemt men de bittere pil eerder en dan zijn de problemen minder groot. Maar de verleiding is denk ik te groot om zaken vooruit te schuiven en de kans is daarom aanwezig dat de ECB doorgaat met het ruime monetaire beleid.

De komende tijd zal blijken of Trichet zich aan zijn taak zal houden of dat hij meedoet met het spelletje “kick the can”. De oplopende inflatie betekent in ieder geval dat het steeds lastiger zal zijn om de monetaire stabiliteit te bewaren (voor zover je daar nog van kan spreken uiteraard).

Marcel Meijer, www.devrijeeconomie.nl