Een les uit Japan
Gedurende de jaren zeventig en tachtig maakte Japan een twintigjarige bull market door, waarin de Topix-index een steil opgaande lijn vertoonde, die de top bereikte in december 1989. Wat volgde, was een koersval van meer dan 60%, gevolgd door een brede trading range waar de index meer dan 10 jaar niet meer uitkwam.De oorzaak van deze jarenlange malaise was het barsten van de vastgoedbubbel begin jaren negentig. Deze bubbel werd gevoed door goedkoop geld, financiële vrijheid, gebrek aan risicomanagement en het gevoel -net als in Amerika- dat huizenprijzen niet konden dalen. Toen dit toch gebeurde, konden schuldenaars niet meer aan hun betalingsverplichtingen voldoen, raakten banken in de problemen en trapten zij op de rem in hun kredietverlening. Het resultaat was een periode van 10 jaar, waarin de economische groei gemiddeld niet boven 1% uitkwam, ook wel ‘the lost decade’ van Japan genoemd.
Overeenkomsten
Op basis van de overeenkomsten die we nu zien met de Amerikaanse huizenmarkt en bankensector zou je de vraag kunnen stellen: zal Amerika hetzelfde lot ondergaan als Japan en hebben de VS een langjarige stagnatie voor de boeg?
Velen vegen deze stelling van tafel met het argument dat de Japanse bubbel veel groter was. Echter de gemiddelde huizenprijs steeg tussen 2000 en 2006 in de VS op landelijk niveau met 90%, vergeleken met een stijging van 51% tussen 1985 en 1991 in Japan. Na de klap zijn de huizenprijzen in Japan met meer dan 40% gedaald. De Amerikaanse huizenprijzen zijn nu met 20% gezakt en sommige economen verwachten dat er nog meer dalingen zullen volgen.
Een ander argument dat Amerika het Japan-scenario bespaard zal blijven, is dat beleidsmakers in de VS veel kordater optreden om de crisis te bezweren. Maar de centrale bank van Japan was destijds ook vrij snel met het verlagen van de rente. Vanaf juli 1991 tot en met eind 1993 werd de rente verlaagd van 6% tot 1,75%. De Fed reageerde op een vergelijkbare manier en heeft in de twee jaar nadat de huizenprijzen begonnen te dalen de rente verlaagd van 5,25% naar 2%. Behalve de renteverlagingen heeft de Japanse overheid, net als nu in de VS gebeurt, de economie gestimuleerd middels fiscale maatregelen.
In Japan heeft het medicijn niet geholpen. En voor de VS zal het waarschijnlijk ook niet gaan werken. In een normale cyclische economische teruggang zal een stimulerend beleid vanuit Washington wellicht effectief zijn. Maar dit is geen cyclische afzwakking. Dit is een reusachtige zeepbel die is geknapt.
Game over
De VS maken nu de tweede zeepbel in zeven jaar tijd door. De eerste was de internetbubbel die in 2000 en 2001 uiteenspatte. Dit zorgde voor een sterke teruggang in bedrijfsinvesteringen, die 13% van het reële bruto binnenlands product uitmaakten. De huidige recessie wordt veroorzaakt door het knappen van zeepbellen in zowel de vastgoedmarkt als de kredietmarkt. Dit eist zijn tol bij de constructiesector en Amerikaanse consumenten, beide goed voor 78% van het bruto nationaal product, oftewel zes keer zoveel als de sector die de economie zeven jaar geleden in recessie duwde. Bij het knappen van de Japanse zeepbel begin jaren negentig, spaarden consumenten nog 15% van hun inkomen. De Amerikaanse consument heeft geen spaargeld. Zijn consumptie is de afgelopen zes jaar tegen discounttarieven gefinancierd uit de overwaarde van woningen. Dat spel is gespeeld.
Verschillen
Natuurlijk zijn er ook genoeg verschillen te noemen, die aangeven dat de VS niet hetzelfde lot hoeft te ondergaan als Japan. Eén van de voordelen voor de VS is dat de kosten van de huizencrisis met meerdere landen worden gedeeld, omdat veel buitenlandse partijen posities hebben in hypotheekgerelateerde beleggingen in de VS. Daarnaast zorgen puissant rijke instellingen uit China en het Midden-Oosten voor nieuw kapitaal voor banken. Daarvan heeft Japan nooit kunnen of willen profiteren. Verder heeft de VS het geluk dat de gedaalde dollar een impuls geeft aan de exportsector, waardoor bijvoorbeeld in het eerste kwartaal de economische groei veel hoger uitkwam dan gedacht. In Japan ging destijds de crisis gepaard met een sterke stijging van de yen, waardoor de export onder druk kwam te staan. Ook de inflatie van boven 5% in de VS is een voordeel in die zin dat het de prijsdalingen van huizen dempt. In Japan ontstond in 1995 deflatie, waardoor de huizen- en grondprijzen onder druk bleven staan, alsmede de binnenlandse bestedingen. Tot slot hebben Japanse banken veel te lang hun oninbare leningen verborgen gehouden. In de VS zijn de bedrijfsstructuren en regelgeving veel transparanter, waardoor banken eerder gedwongen worden hun verliezen te openbaren en afschrijvingen te doen.
Voor Amerika blijft het belangrijk het Japan-scenario in het achterhoofd te houden, ook al zijn er tal van verschillen. De ervaring uit het verleden leert dat het barsten van een grote luchtbel vaak leidt tot een economische teruggang die jaren kan aanhouden. Snel en kordaat optreden door de Fed is geen garantie dat een Japan-scenario kan worden voorkomen.
Marco Balk, Intereffekt – Joure
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!