Een nieuwe zeepbel

We hebben in de afgelopen jaren regelmatig gewezen op de vrijwel perfecte correlatie tussen de Japanse yen en de AEX-index. De Japanse yen werd in 2008 sterker ten opzichte van de dollar en de euro. Dit had mede tot gevolg dat de zogenoemde yen carry trades moesten worden teruggedraaid. Aandelen werden verkocht om de leningen, in de duurder wordende yen, terug te betalen waarmee een vicieuze cirkel op gang werd gebracht. Samen met de credit crunch werd er een gevaarlijke kettingreactie teweeg gebracht. Op de aandelenbeurzen werden vorig jaar de aandelen gemiddeld circa 50% goedkoper doordat deze luchtbel leeg liep. Inmiddels is er weer een nieuwe luchtbel gevormd, ditmaal middels leningen in dollars.

De (wereldwijde) centrale banken hebben miljarden dollars in de markt gepompt om een ramp te voorkomen, waardoor de dollar verder onder druk kwam. De Federal Reserve Board, het stelsel van Amerikaanse centrale banken heeft daarnaast de discount rate verlaagd tot 0,5%. Dit is de rente die banken moeten betalen aan directe leningen van de Fed. De Fed heeft bovendien aangegeven de rente lang op dit lage niveau te houden. Een dalende dollar en een lage rente zijn zeer interessant voor beleggers die leningen willen afsluiten om hiermee aandelen te kopen.

Dit alles had tot gevolg dat de Europese en Amerikaanse beurzen in 2009 een rally lieten zien. De AEX-index is dit jaar 30% gestegen, maar dit gebeurde wel hand-in-hand met een stijgende euro/dollar. In de grafiek is duidelijk te zien dat de bodems begin september, begin oktober en begin november samenvallen. De euro/dollar heeft nu grote moeite met de $ 1,50-grens. Zolang deze barrière niet wordt doorbroken, zal het een zware klus voor de index worden om verder te stijgen. Sterker nog, indien de euro verder verzwakt versus de dollar en de yen, dienen we extra alert te zijn. Het is namelijk de vraag of de aandelenmarkten het herstel vanaf de bodem in maart op eigen kracht kunnen voortzetten.

De euro zette onlangs opnieuw de aanval in op de $ 1,50-grens. Dit niveau komt veelvuldig terug als steun- c.q. weerstandsgrens. De Europese munteenheid heeft daarnaast last van harde retoriek van de Europese Centrale Bank waardoor de euro nu op zoek is naar de volgende bodem. ECB-voorzitter Jean-Claude Trichet merkte op dat “buitensporige volatiliteit” (lees: zwakke dollar) van valuta’s slecht is voor de economische ontwikkeling. De adviseur van de Franse president Sarkozy noemde het zelfs een “ramp voor de Europese economie” als de euro/dollar het niveau van $ 1,50 bereikt.

We hebben vorig jaar gezien wat voor desastreuze gevolgen een verzwakkende euro/yen kan hebben voor de aandelenmarkten. De carry trades die momenteel, dankzij goedkoop geld van de monetaire autoriteiten, door marktpartijen worden opgezet, kunnen later opnieuw een negatieve spiraal veroorzaken zodra deze weer (moeten) worden afgewikkeld. Wanneer de AEX wel op eigen kracht de stijging weet voort te zetten, is de kans groot dat we het ergste hebben gehad.

De verzwakking van de yen heeft in de afgelopen weken de yen carry trade wederom nieuw leven ingeblazen. De vraag rijst wederom in hoeverre de koersstijgingen van de euro/yen (de euro stijgt en de yen daalt in waarde) werden veroorzaakt door het opnieuw opzetten van deze investeringsstrategie. Het lenen tegen 0,5% rente en hiermee aandelen kopen die 30% in waarde stijgen, is bijzonder lucratief.

De komende maanden kunnen beleggers blijven filosoferen over de invloed van de internationale kapitaalstromen. Wellicht brengt de recente opleving opnieuw een ware opwaartse spiraal op gang. Pas echter op wanneer de dollar en/of de yen in waarde toenemen (en de euro in waarde daalt). Het aflossen van deze goedkope leningen en het verkopen van de aandelen kan net als in 2008 opnieuw een neerwaartse spiraal veroorzaken. Een gewaarschuwde belegger telt voor twee.

Met vriendelijke groet, Harm van Wijk