Haat en liefde tussen de VS en China

De alsmaar toenemende Amerikaanse tekorten enerzijds en de toenemende besparingen aan de andere zijde van de grote oceaan blijven de gemoederen bezighouden. Het tekort op de Amerikaanse handelsbalans liep in de maand januari op naar $ 68,5 miljard, bijna $ 3 miljard meer dan in december. Alleen in oktober vorig jaar was het tekort nog $ 0,3 miljard groter. De opgaande lijn is bijgevolg nog steeds intact.

Iets soortgelijks geldt ook voor het tekort op de lopende rekening in 2005, dat nu het ongekende hoogtepunt van $ 804,9 miljard laat zien. Dat wil zeggen dat de totale schuld aan buitenlanders die in één jaar wordt geproduceerd ruim 20% meer bedraagt dan in 2004. Dit tekort was niet alleen een record in dollars maar ook als percentage van de economie, namelijk 6,4% van het totaal aan geproduceerde goederen en diensten. Dit cijfer was in 2004 nog ‘slechts’ 5,7%. Toch wordt er aan deze stijging niet zo zwaar getild, omdat de stijging van de energieprijs daar een belangrijke bijdrage aan leverde. Dit was weer zichtbaar op de beurs, die daarop in eerste instantie allesbehalve negatief reageerde. Kortom, aan de belegger ligt het niet.

Economie meer kwetsbaar

Niettemin wordt duidelijk dat de Amerikaanse economie steeds kwetsbaarder wordt ten opzichte van de rest van de wereld (Azië, in casu China). Dat gevoel was ook merkbaar toen DP World uit de Verenigde Arabische Emiraten interesse toonde voor de eventuele overname van de zes belangrijkste havens in de VS.

In het tekort op de lopende rekening is niet alleen de handelsstroom van alle goederen en diensten opgenomen, maar ook de totale investerings- en beleggingsstroom. Met andere woorden, dit tekort vertegenwoordigt de totale leencapaciteit die buitenlanders aan de VS verstrekken.

Tot dusver waren de buitenlanders blij om auto’s, televisies, textiel, schoenen en olie aan de VS te kunnen verkopen. Niettemin maken economen zich zorgen over deze ontwikkelingen. Tot nog toe vloeien zeer veel dollars terug naar Amerika. Men vreest dat het buitenland op enig moment minder geneigd kan zijn om zoveel contant geld in aandelen, obligaties en andere vermogensbestanddelen te steken. Deze geluiden zijn niet nieuw.

Maatregelen

Om dat te voorkomen zou de rente moeten gaan stijgen met als gevolg een zekere verstoring van de economie. Vandaar dat voormalig bankpresident Greenspan aandrong op een vermindering van deze tekorten. Positief in dit kader was een meevaller van $ 58 miljard voortkomend uit het dienstenverkeer en een investeringssurplus(je) van $ 1,6 miljard, na een surplus van $ 30,4 miljard in 2004.

Economen verwachten niettemin een verdere terugloop van dit overschot met een negatieve resultante. Daarmee wordt aangegeven dat buitenlanders nu meer Amerikaans vermogen bezitten dan Amerikanen over buitenlands vermogen beschikken. Ook voor dit jaar wordt in Amerika een oplopend tekort verwacht. Uitsluitend een hogere export, een lagere olieprijs en een lagere dollarkoers zouden dit tekort kunnen verzachten.

Tegengestelde problemen

Stephen Roach, gezaghebbend econoom bij Morgan Stanley, stelde in een interview met Fortune dat de VS en China tegengestelde problemen hebben. China zwemt in de reserves en Amerika zwemt in de tekorten. Als dit voortduurt, dreigt de wereldeconomie te destabiliseren. China zal daarom de bevolking moeten aanzetten om meer te gaan consumeren, terwijl de VS juist meer moeten sparen. Opmerkelijk was dat China bijna de helft van het totale bruto binnenlands product (BBP) in de orde van grootte van $ 1.100 miljard aan besparingen had opgebouwd, terwijl Amerika niet verder kwam dan $ 1.600 miljard of 13% van het nationale inkomen. En dan te bedenken dat de Amerikaanse economie zes maal groter is dan de Chinese!

Het contrast op huishoudelijk niveau is nog groter. In China wordt per huishouden gemiddeld 30% minder uitgegeven dan er wordt ontvangen. In Amerika bedraagt dit –0,4% en dat is het laagste percentage sinds 1933. Dit zien we terug in de consumptiecijfers. In de VS gaat 71% van het BBP op aan consumptie, in China niet meer dan 50%. Vandaar dat China het vooralsnog vooral van de export moet hebben. Intussen leidt een en ander tot handelsfricties, met name met Amerika en Europa.

Alternatieven

Doordat Amerikaanse huizenbezitters de extra waarde van hun huis hebben omgezet in consumptie en de huizenprijzen nauwelijks meer stijgen, moet de consumptie op andere wijze in stand worden gehouden en dat is door meer arbeidsplaatsen en een stijging van de inkomens. Ten dele zal de inkomensstijging ook dienen voor de betaling van meer rente en aflossing. Als gevolg hiervan zal de groei worden gematigd. Dit geldt in sterkere mate naarmate de Fed de rente verder verhoogt.

Afhankelijkheid

Anderzijds blijft de Amerikaanse groei ook afhankelijk van de toestroom van dollars uit het buitenland. Roach sprak van een ‘lifeline’ van bijna $ 3 miljard per dag op basis van een verder oplopend tekort richting 7% of meer van het BBP. Verreweg de grootste toestroom komt uit Azië en de petrodollars uit het Midden-Oosten. Met andere woorden, het zijn juist deze regio’s die de Amerikaanse consumptie op peil houden.

Om te kunnen blijven exporteren heeft China voordeel bij een munt die aan de Amerikaanse dollar is gekoppeld. Om het groeiproces zowel thuis als in Amerika gaande te houden, moeten de surplusdollars tegelijkertijd weer terugvloeien naar Amerika. Door het ‘en masse’ opkopen van Amerikaans schuldpapier kon de rente in Amerika laag blijven. Dat was natuurlijk gunstig voor de vastgoedsector.

Hoe lang kan dit proces nog voortduren? Roach vindt het in ieder geval de hoogste tijd dat de Chinezen meer geld moeten uitgeven en de Amerikanen juist minder. Opvallend is dat Europa als evenmin te verwaarlozen deel van de wereldeconomie in dit stuk in het geheel niet voorkomt. Maar juist door een groeispurt in Europa zou de bovengeschetste onevenwichtige situatie wat wind uit de zeilen kunnen worden genomen.

Maatregelen in China

Het goede nieuws vanuit China is in ieder geval dat de Chinese leiders tijdens het jongste Volkscongres uiting hebben gegeven aan een versnelde ontwikkeling van het platteland waar zo’n 400 miljoen mensen nog niets hebben gemerkt van de vooruitgang. Voorts wordt er gewerkt aan een sociaal vangnet om een zeker inkomen veilig te stellen vooral van werknemers van staatsbedrijven, die hun deuren moeten sluiten. Tot slot wordt om de koopkracht te vergroten ook gewerkt aan een beleid om meer nieuwe banen te scheppen.

Consequenties

Als in China de consumptie middels overheidsmaatregelen wordt gestimuleerd – en dat kost geld – zullen er straks minder dollars terugvloeien naar Amerika om de tekorten op te vangen. Roach veronderstelt dat in dat geval de dollar een val zal maken. Evenwel zal voor de schuldfinanciering de rente omhoog moeten, waardoor de dollar minder neiging tot dalen zal hebben, maar beide zijn niet goed voor de Amerikaanse economie.

Hoe dan ook, Bush zal nooit toegeven dat hij er fors toe heeft bijgedragen dat zijn land in een steeds meer afhankelijke positie komt te verkeren. Critici hebben onlangs gekscherend opgemerkt dat hij wel een liefhebber van wespen moet zijn omdat hij zich in steeds meer nesten waagt.

Robert Broncel