Japan: First down, first up

Het enige wat nog ontbreekt is een grote aardbeving, maar voor de rest hebben we zo’n beetje alles wat slecht is voor de economische groei inmiddels gehad in Japan. Op moment van schrijven wordt bekend dat het ondernemersvertrouwen het sterkst is gedaald in 34 jaar tijd. Niemand kijkt er meer van op en de Nikkei stijgt dezelfde dag met 5,2%. Het lijkt erop dat beleggers het slechte nieuws moe zijn en niet meer van elke negatieve headline de schrik in de benen krijgen. Voor de Japan-belegger staan alle seinen, ten aanzien van de binnenlandse vraag, kapitaalsinvesteringen en export, op rood. Is het tijd om contrair te worden?

Binnenlandse vraag

Aan het begin van 2008 bestond de hoop dat de binnenlandse bestedingen zouden toenemen. De recordwinsten van exporteurs zouden leiden tot hogere lonen voor de werknemers. Daarnaast zou het tijdperk van deflatie worden afgesloten en inflatie de Japanners er toe zetten hun spaargeld onder het matras vandaan te halen en te gaan besteden. Inmiddels weten we beter. De vertraging van de wereldeconomie heeft ervoor gezorgd dat voedsel- en energieprijzen weer fors gedaald zijn, waardoor inflatieverwachtingen weer in de ijskast kunnen en het deflatiegevaar weer opduikt. Exporteurs hebben de vraag zien terugvallen en kampen met overcapaciteit, wat ook een prijsdrukkend effect heeft, omdat bedrijven van hun voorraden afwillen. Verder zijn de lonen in oktober voor het eerst dit jaar gedaald. Dit komt doordat er minder wordt uitbetaald voor overwerk, aangezien veel bedrijven de productie verminderen. De overtime payments laten de sterkste daling zien in zes jaar. De bestedingen van huishoudens zijn in oktober met 3,8% gezakt, gemeten op jaarbasis. Het is de achtste daling op rij.

Kapitaalsinvesteringen

De kapitaalsinvesteringen vormden tot voor kort een andere pijler onder de economische groei in Japan. Door de toegenomen vraag vanuit emerging markets is er veel geïnvesteerd in nieuwe productiecapaciteit. Maar de vraag is flink teruggevallen. Met name vanuit de VS als gevolg van de kredietcrisis en het gedaalde consumentenvertrouwen. De industriële productie is in oktober met 3,1% gezakt op maandbasis. In september groeide de productie nog met 1,1%. Nog nooit in 35 jaar schroefden Japanse bedrijven de productie zo sterk terug. Sony schrapt 16.000 banen, Toyota gaat de helft van haar parttime medewerkers ontslaan en Canon heeft de bouw van een nieuwe printercartridgefabriek in het zuidwesten van Japan uitgesteld. De situatie is verder verslechterd door de sterk stijgende yen, wat de Japanse producten in het buitenland duurder maakt. Bedrijven zitten met overcapaciteit en zetten de rem op nieuwe investeringen. De kapitaalsinvesteringen zijn in het afgelopen kwartaal met 13,3% gedaald. De investeringen dalen nu voor het zesde opeenvolgende kwartaal. Het cijfer was tevens slechter dan verwacht, economen hadden gerekend op een daling van 10,9%.

Export

De stijging van de yen naar een dertienjarig hoogtepunt heeft zijn weerslag op de concurrentiepositie van de exporteurs. Ten opzichte van de dollar en de euro is de yen dit jaar met respectievelijk 23% en 26% gestegen en dit raakt de exporteurs hard. Zo heeft Panasonic, het grootste consumenten-elektronicaconcern ter wereld, de winstverwachting voor het lopende boekjaar met 90% verlaagd. De afhankelijkheid van de export maakt Japan cyclisch. Dat wil zeggen: sterk afhankelijk van het wel en wee van de wereldeconomie. Het laatste stijgingsjaar van de Japanse beurs was in 2005. In 2006 en 2007 daalde de Topix al respectievelijk met 9,16% en 16,92% (gemeten in euro’s), terwijl andere internationale beurzen nog respectabele stijgingen lieten zien. Japan reageerde als eerste op de tekenen van afzwakking van de wereldeconomie. Het cyclische karakter van Japan is tevens een lichtpuntje voor de toekomst. Als er uitzicht komt op het aantrekken van de wereldeconomie kan de Japanse beurs ook als eerste weer een herstel laten zien.

Beurs loopt vooruit

Een van de beurswijsheden luidt dat koersen 6 maanden op de economie vooruitlopen. Dus willen we graag weten wanneer de economie gaat aantrekken, om vervolgens 6 maanden van te voren in te stappen. Morgan Stanley is concreet in haar jongste researchrapport. De zakenbank verwacht in de tweede helft van 2010 een wereldwijd economisch herstel. Dat zou betekenen dat beleggers nog geen haast hoeven te maken met instappen. Het huidige fiscale jaar zullen Japanse bedrijven gemiddeld een winstdaling van 30% laten zien en voor 2009 raamt Morgan Stanley de winstdaling op 10%. Voor 2009 is het koersdoel voor de Topix gezet op 870 ten opzichte van 846 nu. Concluderend kan gezegd worden dat Japan vanwege het cyclische karakter interessant is om in te beleggen bij het aantrekken van de wereldeconomie, maar daarvoor is het nu waarschijnlijk nog iets te vroeg.

Marco Balk, Intereffektfunds – JOURE