Psychologische factoren belemmeren beleggers

Beleggen is niet alleen een financieel fenomeen en proces, maar ook psychologische factoren spelen een belangrijke rol. Het bandwagon effect, conservatism bias en het endownment effect zijn enkele van de psychologische, al uitgebreid onderzochte fenomenen die beleggers kunnen belemmeren bij het nemen van goede beslissingen. Duidelijk is in ieder geval dat het beleggers ook belemmert om na een tijd van fikse koersdalingen het opwaarts potentieel weer te zien.

Het valt vermogensbeheerders en banken vaak op dat na fikse koersdalingen beleggers vaak ‘stil blijven zitten’. Ook als de trend allang gekeerd is en er kansen op fikse rendementen liggen op de beurs. Niet zelden betreft het dezelfde beleggers die aan het einde van een opwaartse trend op de ‘wagen’ sprongen.

Bandwagon effect

Die beleggers zijn ‘meegelift’ toen de koersen stegen, mede door het bandwagon effect. Een voorbeeld van dit effect: als bij verkiezingspolls bekend wordt dat een bepaalde kandidaat een voorsprong heeft, zullen meer mensen geneigd zijn ook te stemmen op deze kandidaat. Mensen willen graag stemmen op de ‘winnaar’. Hetzelfde geldt voor aandelen die fikse koersstijgingen hebben behaald.

Endownment effect

Maar als de koersen dalen, zoals vorig jaar door de kredietcrisis gebeurde, kan het endownment effect een rol gaan spelen. Hierdoor kennen we een hogere waarde toe aan de dingen die we in bezit hebben dan aan zaken die we niet hebben. Daarom zullen beleggers ook niet snel iets verkopen dat op verlies staat. Een – fictief – voorbeeld: stel dat Ahold in grote problemen zit, verlies maakt, slechte vooruitzichten heeft en onder de aankoopkoers noteert. Dan nog nemen veel beleggers moeilijk afscheid van het aandeel. Zelfs niet als er een sectorgenoot is, bijvoorbeeld het Franse Carrefour, die geen problemen heeft en goede vooruitzichten biedt de komende jaren. Rationeel zou je kiezen voor Carrefour, maar door het genoemde effect blijven beleggers vaak zitten in de ‘kansloze’ aandelen.

Conservatism bias

Regelmatig nemen beleggers overigens toch nog, als ze volkomen teleurgesteld zijn na een periode van forse koersdalingen, afscheid van hun verliesgevende positie. Vervolgens gaat, als de kansen juist al ten gunste gekeerd zijn, conservatism bias een rol spelen. Dat effect vindt plaats als we nieuwe gegevens moeten beoordelen en daar een mening over vormen. Het blijkt namelijk dat we maar relatief langzaam onze mening aanpassen, ondanks dat de data, bijvoorbeeld duidelijk stijgende koersen en het uitbodemen van de conjuncturele cyclus, al wel reeds beschikbaar zijn. Doorgaans duurt het wat lang voordat we deze nieuwe gegevens mentaal hebben verwerkt en onze mening hebben aangepast. Eigenlijk zijn we dan dus gewoon koppig.

Michiel Mastenbroek, Geld & Beleggen