Wisseling van de macht in Japan

Japan, de tweede grootste economie ter wereld, maar met een lagere kredietwaardigheid dan Botswana, krijgt een nieuwe leider, want minister-president Junichiro Koizumi treedt af. Dit komt niet als een verrassing, want dit heeft hij een jaar geleden al aangekondigd. Op 26 september zal het parlement zijn opvolger aanwijzen. Het is vrijwel zeker dat dit Shinzo Abe wordt, die door de grootste partij, de Liberale Democratische Partij (LDP), naar voren is geschoven.

Koizumi werd in april 2001 verkozen tot minister-president en is daarmee één van de langst zittende premiers van Japan ooit. Hij is een uiterst populaire leider geworden door zijn onorthodoxe stijl, die aanvankelijk menig conservatieve Japanner de wenkbrauwen deed fronsen. Zo danste hij spontaan met Richard Gere, zong nummers van Elvis voor president Bush en droeg op een gegeven moment zelfs geen stropdas meer. Een cultuurschok voor de doorgaans onberispelijk geklede Japanner.

Succes & geluk

Bij zijn aantreden in 2001 heeft Koizumi strenge voorwaarden aan banken gesteld om oninbare leningen af te schrijven en de balansen op te schonen. Hij zei dat er behoefte was aan een periode van pijnlijke herstructureringen om de toekomst te verbeteren. Onder Koizumi’s regering zijn de bankschulden drastisch gedaald en zijn tevens de geldverslindende publieke werken, zoals de aanleg van zinloze wegen, aangepakt. Daarnaast heeft de regering er verstandig aan gedaan de BTW niet te verhogen, omdat dit het prille herstel van de economie in de kiem zou kunnen smoren. Behalve de geboekte successen, heeft Koizumi natuurlijk geluk gehad met de aantrekkende wereldeconomie, onder aanvoering van China. Daarnaast is het herstel van de Japanse economie voor een groot deel te danken geweest aan de herstructureringen die het bedrijfsleven heeft doorgevoerd.

Monsterzege & kritiek

Koizumi werd herkozen in 2003. Omdat het Hogerhuis zijn voorstel tot privatisering van de posterijen had afgekeurd, besloot zijn kabinet op 8 augustus 2005 het Lagerhuis te ontbinden ter voorbereiding op vervroegde verkiezingen. De LDP van Koizumi behaalde op 11 september van dat jaar een monsterzege, waaruit zijn onverminderde populariteit onder de Japanse kiezers bleek. Bovendien kan Koizumi deze verkiezingen beschouwen als een duidelijk ‘ja’ van de kiezer voor zijn voorgestelde privatisering van de posterijen. In het buitenland wordt Koizumi bekritiseerd vanwege zijn jaarlijkse bezoek aan de Yakusuni-tempel, het oorlogsmonument waar ook 14 oorlogsmisdadigers worden herdacht. Het Gerechtshof van Osaka verklaarde de bezoeken op 30 september 2005 ongrondwettelijk, omdat de Japanse staat en zijn regering zich niet met godsdienstige zaken mogen inlaten. Maar ook na dat arrest bracht de premier zijn jaarlijkse bezoek.

Shinzo Abe

Op 26 september zal het parlement naar alle waarschijnlijkheid Shinzo Abe aanwijzen als opvolger van Koizumi. De 52-jarige Abe komt uit een politiek geëngageerd gezin. Zowel zijn vader als grootvader was politicus en zijn moeder was de dochter van voormalig minister-president Nobusuke Kishi. De machtswisseling zal volgens ons niet veel impact hebben op de aandelenmarkt. Ten eerste wordt deze opvolging alom verwacht en ten tweede zal Abe voorzichtig zijn met het doorvoeren van impopulaire maatregelen, aangezien een jaar later weer landelijke verkiezingen worden gehouden. Als Abe blijft zitten na de landelijke verkiezingen zullen de lastige punten op de politieke agenda moeten worden aangepakt. Eén daarvan is het voorstel de BTW te verhogen. Dit is nodig om de staatsschuld terug te dringen, maar kan aan de andere kant de consumentenbestedingen en het binnenlandse economische herstel aantasten. Verder staat Shinzo Abe voor de uitdaging de internationale betrekkingen met landen als China en Zuid-Korea te verbeteren. Ten slotte neemt hij het stokje over in een periode waarin de wereldeconomie lijkt af te koelen.

Japan gevoelig voor afzwakkende wereldeconomie

Aangezien de Japanse beurs als cyclisch wordt beschouwd, zal een afzwakking van de wereldeconomie de Japanse beurs niet onberoerd laten. Om deze correlatie in kaart te brengen zijn in onderstaande grafiek de Topix-index en de OECD Leading Indicators afgebeeld. Deze laatste indicator is de uitkomst van een enquête uitgevoerd door de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. In de enquête worden wereldwijd grote ondernemingen gevraagd naar hun houding ten aanzien van de economie, productie, afzet, enzovoort. Uit de grafiek blijkt dat de Topix-index een correlatie met de OECD Leading Indicator vertoont. Tevens is te zien dat het sentiment is gedraaid en de grote ondernemingen de nabije toekomst minder rooskleurig inschatten. Abe succes!

Marco Balk, Intereffekt Investment Funds