Deflatie in aantocht

De luchtbel loopt langzaam leeg. Het onvermijdelijke gevolg van iets dat je opblaast (‘inflate’) is dat het uiteindelijk weer leegloopt (‘deflate’). Al vanaf het feestje van je eerste levensjaar ben je getuige van dit fenomeen. Mijn zoontje van 1 jaar heeft dan ook voor de eerste keer aan den lijve ondervonden wat deflatie is: zijn ballonnen zijn leeg gelopen. Niet dat hij zich hier nu zeer bewust van is of zich hier zorgen over maakt, maar dat geldt helaas voor heel veel mensen tegenwoordig.

Hoe harder de geldpers draait, hoe minder het geld waard wordt en hoe harder de prijzen stijgen. Totdat…onder het gewicht van de rentelast bedrijven, banken, personen en overheden bezwijken. Inflatie slaat om in deflatie en er is geen helikopter meer in staat om zoveel geld uit te strooien om de uitstroom aan geld door faillissementen tegen te gaan.

De huidige voorzitter van de centrale bank in de VS, Bernanke, heeft zijn bijnaam ‘Helikopter Ben’ te danken aan zijn speech “Deflation: Making Sure “It” Doesn’t Happen Here”, waarin hij deflatie wil aanpakken door de inzet van helikopters, die bankbiljetten uitstrooien over het land. Nu de balans van de Fed inmiddels, door het opkopen van leningen, die niemand meer wilde hebben, is geëxplodeerd, rijst de vraag wat nu? Kan de Fed door blijven gaan met opkopen? De monetaire autoriteiten hebben echter weinig keus.

Stoppen, laat de rente oplopen en gezien de schuldenberg van de Westerse wereld, is een oplopende rente desastreus. Deze actie wordt dan ook niet voor niets de nucleaire optie genoemd. In het gunstigste geval zorgt deze nucleaire optie voor uitstel van executie. In het geval van de ECB, die inmiddels ook is gestart met het opkopen van staatsleningen die niemand meer wil hebben (zoals Portugese en Griekse staatsobligaties), hebben we gezien dat dit slechts een tijdelijke opleving heeft laten zien.

Het uit lucht creëren van geld door de centrale banken (inflateren) vernietigt de vermogens van velen. Uw geld wordt immers minder waard. Het onvermijdelijke leeglopen van deze bubbel (deflateren) berooft de meeste mensen van het laatste restje. Uw bezittingen, zoals uw huis, worden dan minder waard, terwijl uw hypotheek wel gelijk blijft.

Nu we hebben gezien, dat de geldgroei M3 sinds 2008 is stil gevallen en zelfs negatief is geworden, moeten we oppassen. M staat overigens voor money supply en de 3 voor het tellen van zowel chartaal geld (munten en biljetten), giraal geld en deposito’s. In oktober 2007 bedroeg de groei op jaarbasis zelfs 12,3%. Wanneer veel meer geld op dezelfde hoeveelheid goederen jaagt, stuwt dat de inflatie op. Inmiddels staat de geldgroei op -0,2% hetgeen leidt tot deflatie.

Uit onderzoek blijkt dat de groei van de geldhoeveelheid een vrij aardige voorspelling levert voor de inflatie ongeveer drie jaar later. Als te veel geld achter te weinig goederen aanjaagt, gaan de prijzen namelijk vanzelf omhoog. Denk aan een belegerde stad, die langzaam door zijn voedselvoorraden heen raakt. Aangezien de hoeveelheid geld in omloop hetzelfde blijft, schieten de prijzen omhoog. Wanneer de hoeveelheid geld fors wordt vergroot en de hoeveelheid goederen gelijk blijft, gebeurt natuurlijk hetzelfde.

Wanneer we naar bovenstaande grafiek kijken, dan valt een aantal zaken op. Ten eerste is de groei van de geldhoeveelheid de afgelopen jaren teruggevallen en is zelfs onder nul gekomen. De inflatie is daarbij zover teruggevallen, dat zelfs sprake is van deflatie. We kunnen overigens in Japan zien wat de gevolgen van deflatie zijn.

Hoe hard de geldpers ook draait, de geldvernietiging, ondermeer door het toegenomen aantal faillissementen, is groter dan Trichet cum suis kan bijdrukken. De enorme uitgaven van het duo Bos en Balkenende (de staatsschuld laat een verdubbeling in 10 jaar zien), de garanties aan ING, de vele injecties bij branchegenoten, de verhoging van de NHG, alsmede het depositogarantiestelsel zouden rampzalige gevolgen kunnen hebben voor de geldhoeveelheid en dus voor de inflatie.

De vraag is echter of de centrale banken het tempo van de geldvernietiging kunnen bijhouden zodat de deflatie binnen de perken blijft. In zijn speech waarschuwde Bernanke niet voor niets: “Sustained deflation can be highly destructive to a modern economy and should be strongly resisted”. Mocht u het geluid van een helikopter horen, kijkt u dan of u Bernanke of Trichet aan de stuurknuppel ziet.

Harm van Wijk, BeursBulletin.nl