Westerse welvaart in gevaar

Oké, China, India, Brazilië, niemand twijfelt er nog aan, dat deze landen de nieuwe economische machten van de 21ste eeuw zullen zijn. Wij, het Westen, zullen een deel van onze vanzelfsprekend economisch overwicht moeten delen met deze nieuwkomers. Maar dat hoeft geen probleem te zijn, zo is de communis opinio. Nieuwe uitdagingen bieden immers nieuw kansen om aan de huidige recessieve omgeving te ontkomen. Sterker nog, de nieuwe economische wereldorde geeft het Westen een kans om de eigen economieën te revitaliseren.

Niet langer eigen baas

Maar is die vanzelfsprekende gedachte dat het Westen uiteindelijk zal profiteren van de nieuwe orde wel terecht. Nee, denkt Stephen King, chief economist van HSBC en hij heeft zijn ideeën verwoord in een boek[i]. Eén van zijn uitgangspunten is dat Westerse zelfgenoegzaamheid beleidsmakers verhindert in te zien dat er grote gevaren voor het Westen op de loer liggen. Het grootste gevaar is misschien wel, dat het Westen niet langer op de bok zal zitten (‘losing control’) bij het controleren en besturen van de wereldeconomie.

Daarmee is de kans groot dat ze meer en meer controle verliest over de eigen economische toekomst. Er zal een harde strijd ontbranden om de schaarse grondstoffen, waarbij het Westen inmiddels al een behoorlijke achterstand heeft opgelopen. Landen als China en India, maar ook landen in het Midden-Oosten struinen Afrika af op zoek naar zogeheten soft (voedsel) en hard (grondstoffen) commodities. Verlamd door zijn koloniale verleden staat het Westen slechts toe te kijken bij deze wedren om de eigen toekomst veilig te stellen. De onwil en/of het onvermogen om de nieuwe werkelijkheid onder ogen te zien, kan grote gevolgen hebben.

Het is nu al zo ver dat beslissingen genomen in het Oosten invloed hebben op wat er in Europa of de VS gebeurt. De honger naar grondstoffen jaagt de prijzen ervan omhoog en de prijs voor industriële producten omlaag en daarmee is prijsinflatie niet langer het gevolg van binnenlands monetaire omstandigheden. We krijgen het opgedrongen. Evenmin is een lage inflatie een zekerheid voor economische stabiliteit.

Daar komt nog bij dat het Westen in hoog tempo vergrijst. Om de welvaart op peil te houden zal dit deel van de wereld meer en meer immigranten moeten aantrekken en tegelijkertijd moeten profiteren van de (rente)opbrengst van investeringen in de opkomende markten. Het eerste thema is niet populair en het tweede thema is uiterst onzeker.

Financiële markten

Een ander, griezelig voorbeeld van de nieuwe machtsverdeling betreft de internationale financiële markten. Opkomende landen hebben enorme reserves vreemde valuta’s opgebouwd. De gevolgen hiervan zijn genoegzaam bekend. Die grote reserves hebben wereldwijd de lange rente omlaag geduwd en daarmee de basis gelegd voor de creatie van een reeks van ‘asset bubbles’. Het Westen is nog steeds druk doende de negatieve effecten ervan te verteren. Maar dat is nog niet het hele verhaal. Volgens Stephen King zullen die nieuwe economische machten steeds minder geneigd zijn de dollar als wereldwijde reservemunt te accepteren. Dat zal grote gevolgen hebben voor het groeipotentieel van de VS. De kosten om hun tekorten te financieren gaan immers drastisch omhoog als de rol van de dollar als internationale reservevaluta is uitgespeeld.

Onevenwichtige inkomensverdeling

De herverdeling van economische macht zal de inkomensongelijkheid tussen landen verminderen, maar die tussen werknemers in de diverse landen vergroten. King wijst op de verzwakte positie van de arbeider in de VS. Het beleid van outsourcing en offshoring heeft tot een onherstelbaar verlies van veel banen geleid met alle gevolgen van dien. Daar staat uiteraard tegenover dat de financiële sector in het Westen de afgelopen twintig jaar geboomd heeft. Heel veel hoogopgeleiden hebben daar een goed betaalde baan gevonden.

Echter, de crisis van 2008 heeft laten zien, dat die sector kwetsbaarder is dan vaak verondersteld. Veel van de vaak bejubelde financiële innovaties bleken in de praktijk niet meer dan luchtbellen, die weinig tot niets bijgedragen hebben aan de welvaartstijging van velen. Die welvaartsstijging bleef beperkt tot een enkeling. Het wordt steeds meer de vraag of het actieve beleid van de industrialisatie niet zeer fnuikend zal blijken voor de welvaart van dit deel van de wereld.

Volgens King is die welvaart steeds meer gebouwd op het tweeverdienermodel en op de mogelijkheid gemakkelijk schulden te maken. Beide modellen hebben een beperkte reikwijdte om duurzame welvaart op te bouwen.

King zet ook vraagtekens bij de algemeen geaccepteerde Westerse oplossing voor de economische problemen en wel die van een steeds hogere opleiding. Fijntjes wijst hij erop dat ook in dit opzicht de opkomende landen de achterstand inlopen. De kwaliteit van het onderwijs daar gaat geleidelijk omhoog, in dit deel van het Westen gaat het geleidelijk omlaag. Daar kunnen ze putten uit een groeiend reservoir, hier krimpt het reservoir.

Tenslotte

Natuurlijk is het niet moeilijk gaten te schieten in het betoog van King, maar één ding blijft overeind. Deels door eigen onvermogen heeft het Westen niet langer controle over de eigen toekomst. Onze kinderen zullen veel harder moeten concurreren met de rest van de wereld dan hen lief zal zijn. Misschien worden ze nog eens heel boos op de Jan Saliementaliteit van hun ouders en over hun eindeloze potverteren.

Cor Wijtvliet, www.weygerbergen.com

De auteur is zelfstandig gevestigd analist. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen die de beleggingswereld raken. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties. De auteur is als partner verbonden aan De Weygerbergen, bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding.


[i] Stephen King, Losing Control: the emerging threats to Western Prosperity. Yale 2010

0 antwoorden

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.